Samenvatting

In het schooljaar 2010-2011 zijn zowel in de groepen 1-2 als in groep 3 van de J.L.-school nieuwe rekenmethodes ingevoerd. De leerkrachten in de onderbouw en de Intern Begeleider (Ib-er) zijn zoekende naar een gefundeerde onderbouwing van de werkwijze op rekengebied binnen het domein getalbegrip, als belangrijke voorwaarde voor het voortgezet rekenen. De vraag wat zij verbeterd willen zien aan het rekenonderwijs in de groepen 2 en 3 is hen door de onderzoeker gesteld. De leerkrachten zien het belang van een goede afstemming en aansluiting van de jaargroepen 2 en 3 op elkaar, mede gezien de terugval in Cito LOVS toetsresultaten Rekenen-Wiskunde in midden groep 3. De leerkrachten geven aan behoefte te hebben aan een doorgaande reken-wiskundige ontwikkeling van de leerlingen in de kleutergroep naar groep 3. Hiermee wil men goed rekenonderwijs voor de leerlingen van groep 2 naar groep 3 mogelijk maken met behulp van SCL met als doel het verbeteren van de leerresultaten.
In dit praktijkonderzoek is gezocht naar een antwoord op de centrale vraag: 'Hoe kan met behulp van Structureel Coöperatief Leren (SCL) goed rekenonderwijs op het gebied van het domein getalbegrip worden vormgegeven in groep 2-3 op de J.L.-school, zodat er een doorgaande reken-wiskundige ontwikkeling mogelijk is? Om antwoord te krijgen op de centrale vraagstelling zijn onderzoeksvragen en deelvragen gesteld.
In hoofdstuk 2 staan de antwoorden op de deelvragen aan de literatuur beschreven. Daaruit blijkt dat het rekenonderwijs in groep 2 de basis vormt voor de ontwikkeling van getalbegrip in de basisschoolleeftijd. Binnen goed rekenonderwijs speelt de leerkracht van groep 2 een cruciale rol. Voor een doorgaande reken-wiskundige ontwikkeling in groep 2 en 3 is het nodig dat het kind plezier en zelfvertrouwen heeft bij het rekenen. Goede voorbereidende rekenvaardigheid die in groep 2 verworven is, vormt hierbij de basis. Een soepele overgang naar het meer formele rekenen in groep 3 wordt hierdoor mogelijk.
Voor goed rekenonderwijs in groep 3 is het verkennen en plannen van de opgave door de leerling van belang. Dit verhoogt de kans van slagen. Hierbij is de stimulerende rol van de groepsleerkracht onmisbaar. Naast het plannen is het rekenen ook zeer geschikt voor het uitvoeren van een reflectie. Het directe instructiemodel is hierbij nodig als ondersteuning van kinderen op het gebied van getalbegrip.
Het SCL kan ingezet worden door leerkrachten van groep 2-3 in het reken/wiskunde onderwijs binnen het domein getalbegrip. Kinderen komen hierdoor tot nieuwe ideeën en het uitnodigen van uitwisselen van ideeën met klasgenoten. De werkvormen en structuren van het SCL kunnen ingezet worden binnen het directe instructie model waardoor de leerlingen zich meer betrokken zullen voelen.
In hoofdstuk 3 wordt aangegeven hoe het onderzoek is uitgevoerd. Om een antwoord te krijgen op de onderzoeksvragen vanuit de praktijk zijn vragenlijsten afgenomen bij 20 leerlingen, 6 leerkrachten, de directeur en Intern Begeleider. In hoofdstuk 4 staan de antwoorden uit de praktijk beschreven. Deze antwoorden en de antwoorden vanuit de literatuur (hoofdstuk 2), komen samen in hoofdstuk 5. Daar wordt geconcludeerd dat het 'asynchroon tellen' als eerste ontwikkelingsfase van het tellen bij de leerlingen in de kleutergroep gezien wordt door de leerkrachten, directie/Ib-er van de J.L.-school. Vervolgens zijn de ontwikkelingskenmerken zoals: Conserveren, corresponderen, classificeren, seriëren en maatbegrip van direct belang voor de doorgaande reken/wiskundige ontwikkeling in de kleutergroep. Daarbij is het belangrijk een uitdagende spel-leeromgeving in groep 2 te creëren , waarbinnen het kind kan experimenteren. Essentieel hierbij is dat, het reken/wiskunde onderwijs in groep 2 spelmogelijkheden biedt voor de leerlingen met behulp van concreet materiaal dat goed aansluit bij de belevingswereld. Voorts zijn de 'systematische activiteiten met de leerlingen die een achterstand hebben opgelopen', zoals die in groep 2 van de J.L.-school plaats vinden door de kinderen zelf als minder betekenisvol ervaren.
De leerkrachten van groep 3 en directie/Ib-er van de J.L.-school, vinden dat het 'rekenen tot 20 en het direct zien van getalpatronen' zeker aan bod moeten komen in groep 3 binnen een doorgaande reken/wiskundige ontwikkeling. Tevens zien de leerkrachten en leerlingen het belang in groep 3 van 'systematische activiteiten met de leerlingen die een achterstand hebben opgelopen' en het werken met hulpmaterialen tijdens de rekenles. Vervolgens geeft de meerderheid van de leerlingen in groep 3 op de J.L.-school aan, onvoldoende geprofiteerd te hebben van de dagelijkse aandacht die wordt besteed door de leerkracht 'via systematische activiteiten met alle leerlingen'.
Tot slot worden er in hoofdstuk 5 aanbevelingen gedaan, die specifiek bestemd zijn voor de leerkrachten van groep 2 en 3 en de directie/Ib-er van de J.L.-school.