Samenvatting

Compliance van bedrijfsprocessen aan de procesarchitectuur is een belangrijk thema. Architectuur formuleert richtlijnen om de doelstellingen van een organisatie te bereiken. Als er niet volgens de voorgeschreven architectuur gewerkt wordt, is er een risico dat de doelstellingen niet of maar gedeeltelijk worden bereikt. Daarnaast wordt het voldoen aan wet- en regelgeving steeds belangrijker en deze worden vertaald naar richtlijnen voor de architectuur.

Er is de erkenning dat compliance aan procesarchitectuur belangrijk is, maar de vraag hoe die compliance getoetst kan worden, is nog weinig onder de aandacht geweest en dat is het onderwerp van deze thesis. Er wordt onderzocht in hoeverre process mining kan worden gebruikt voor het toetsen van een procesarchitectuur. De onderzoeksvraag van deze thesis is dan ook: Op welke wijze kan process mining gebruikt worden om compliance van feitelijke bedrijfsprocessen aan procesarchitecturen te toetsen?

Process mining is een methode om eigenschappen van processen te onderzoeken op basis van event logs. Event logs bevatten proces gerelateerde informatie die geëxtraheerd is uit informatiesystemen ter ondersteuning van de dagelijkse bedrijfsvoering.

Architecturen beschrijven systemen, waarbij modellen worden gebruikt, die worden aangevuld met principes. Zowel de modellen als de principes zijn gebruikt als basis en zijn beide onderzocht.

Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van een case study. Als architectuur is de procesarchitectuur van de GEMMA gebruikt en als bedrijfsproces het proces ‘Aanvragen omgevingsvergunning’. Van dit bedrijfsproces waren event logs van vijf verschillende gemeenten beschikbaar.

Bij het onderzoek naar de modellen was de grootste uitdaging om het verschil in granulariteit op te lossen tussen het model van de procesarchitectuur en de modellen van het bedrijfsproces gegenereerd uit de event logs. In deze casus bestaat het architectuurmodel uit zes subprocessen, die sequentieel uitgevoerd worden. Er zijn vier methoden uitgeprobeerd om dit probleem op te lossen. Uiteindelijk bleek de best werkende methode om uit de event log de meest voorkomende activiteit uit een subproces te mappen op datzelfde subproces van het architectuurmodel.

Bij de principes is eerst onderzocht welke van de 35 principes van de GEMMA-procesarchitectuur vertaald konden worden naar kenmerken van het feitelijke bedrijfsproces. Dit bleek mogelijk voor 22 van de 35 principes. De vertaalslag is gevalideerd door twee architectuurdeskundigen. De volgende vraag was hoeveel van deze principes te toetsen zouden zijn met behulp van process mining. Bij 17 van de 22 principes bleek toetsing met behulp van process mining mogelijk. Van deze 17 principes kon in 7 gevallen een kwantitatieve waarde voor de mate van compliance worden vastgesteld. Voor ieder principe moest steeds opnieuw worden bepaald welke methode geschikt was voor het vaststellen van een waarde.

Op basis van dit onderzoek lijkt het toepassen van process mining als toetsinstrument voor een procesarchitectuur op dit moment beperkt. Op basis van het architectuurmodel is een waarde voor de mate van compliance redelijk snel te berekenen, maar de betrouwbaarheid is gering. Op basis van de principes van de architectuur kon maar voor 20% van de principes een waarde voor de mate van compliance worden vastgesteld, waarbij het bepalen van de waarde erg arbeidsintensief is. Er worden suggesties gegeven om de toetsbaarheid van een procesarchitectuur met behulp van process mining te verbeteren.