Samenvatting

Veel kinderen in het speciaal onderwijs hebben als gevolg van beperkingen en negatieve jeugdervaringen een afwijkende persoonlijkheidsontwikkeling, iets wat ze kwetsbaar maakt voor negatieve beïnvloeding door anderen.
In de geschiedenis van de ontwikkeling van de psychiatrie (en de DSM) is persoonlijkheid vaak opgevat als iets onveranderlijks, maar recent onderzoek laat zien dat dit niet zo is: adolescenten hebben in het algemeen vaak een minder sociale persoonlijkheid die gedurende hun ontwikkeling verandert naar meer sociaal. Op latere leeftijd verandert dit weer naar meer negatieve emotionaliteit en minder sociaal in hun persoonlijkheid als ze oud zijn. Met veel negatieve jeugdervaringen hebben jongeren in het speciaal onderwijs vaak veel negatieve emotionaliteit in de opbouw van hun persoonlijkheid. Leegtes vullen ze op met afwijkende (deviante) ideeën zoals criminaliteit en afwijkend gedrag en daardoor ontstaat vaak ook kwetsbaarheid en slachtofferschap die participatie belemmeren. Biesta (2014, 2018) betoogt dat de bijzondere taak van het onderwijs gericht moet zijn op cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling maar ook op persoonsvorming. Hoe veranderen we in de behandeling en in het (speciaal) onderwijs de problemen van leerlingen in de persoonsvorming?