Samenvatting

Provinciale Staten stellen op hoofdlijnen het beleid van de provincie Drenthe vast. Provinciaal beleid is voor inwoners vaak lastig te doorgronden. Onder andere vanuit de behoefte om dichter bij inwoners te staan, onderkennen Provinciale Staten Drenthe het belang van democratische legitimiteit. De Wet dualisering provinciebestuur 2003 heeft een cultuurverandering in gang gezet. Er is echter nog voldoende reden om aandacht te hebben voor de vraagstukken rondom legitimiteit.

Provinciale Staten Drenthe en de Statengriffie zijn zich er van bewust dat de snelle maatschappelijke ontwikkelingen de verhouding tussen overheid en samenleving veranderen. In dit onderzoek is daarom onderzocht op welke manier de instrumenten die Provinciale Staten en inwoners
ter beschikking staan, bijdragen aan de democratische legitimiteit. Dat leidt tot de volgende
centrale vraag:

- Op welke wijze kunnen de huidige (of nieuwe) instrumenten die Provinciale Staten Drenthe ter beschikking staan, effectief worden ingezet om bij te dragen aan het versterken van de democratische legitimiteit van Provinciale Staten Drenthe?

Er is onderzocht welke factoren van invloed zijn op hoe inwoners de democratische legitimiteit van Provinciale Staten ervaren. Op basis van onderzoek naar legitimiteit van professor Tyler kan ‘ervaren legitimiteit’ worden gemeten in termen van vertrouwen, acceptatie en tevredenheid (Tyler, 1990). Onderzocht is op welke manier deze drie aspecten bijdragen aan de democratische legitimiteit van Provinciale Staten. Daarvoor zijn 11 Statenleden geïnterviewd en is een vragenlijst afgenomen met het Drents panel (1620 inwoners), waarop 992 inwoners hebben gereageerd. Hieruit kwam naar voren dat de instrumenten die vooral geschikt zijn om een positieve bijdrage te leveren aan democratische legitimiteit aan de volgende criteria voldoen:
- geschikt voor het behandelen van actuele onderwerpen;
- gericht op het betrekken van inwoners;
- gericht op het actief informeren van inwoners.
De website en sociale media scoren het beste op de vereiste criteria. Van de instrumenten van PS elders in het land krijgen de Statenmarkt en het Gelders debat de beste score.

Daarnaast is onderzocht hoe Statenleden en inwoners de drie aspecten van legitimiteit: vertrouwen acceptatie en tevredenheid beoordelen. Driekwart van de Statenleden geeft aan vertrouwen het belangrijkst te vinden, gevolgd door acceptatie en daarna tevredenheid. Uit het onderzoek onder inwoners blijkt dat (wanneer onderscheid wordt gemaakt tussen positieve en negatieve opvattingen, en de categorie neutraal niet wordt meegerekend) 45,3% van de inwoners vindt dat de overheid het goede doet (vertrouwen). 63% van de inwoners kent de overheid het gezag toe om beslissingen te nemen (acceptatie). Het aantal inwoners dat zich goed kan vinden in de prestaties die de overheid levert (tevredenheid) is 15,2%.

Geconcludeerd kan worden dat vertrouwen, acceptatie en tevredenheid in zekere zin met elkaar samenhangen, maar dat de drie aspecten door inwoners toch heel verschillend worden beleefd. Ondanks dat Statenleden aangeven dat vertrouwen en acceptatie het belangrijkst zijn, moeten Provinciale Staten volgens inwoners vooral met de tevredenheid aan de slag.

Aanbevelingen aan Provinciale Staten en Statengriffie
- Ga als Statenleden met elkaar in gesprek over het begrip democratische legitimiteit en benoem
gezamenlijke uitgangspunten.
- Zorg ervoor dat inwoners lokaal voldoende kanalen hebben voor burgerparticipatie en –initiatieven,
en controleer ook of er vervolgens voldoende rekening wordt gehouden met de inbreng van
inwoners.
- Betrek inwoners vroegtijdig bij politieke onderwerpen en stuur daar ook bij Gedeputeerde Staten
op aan.
- Zorg ervoor dat inwoners en betrokkenen in de Statenzaal, online of via de pers ook voldoende
meekrijgen van het debat door in de pers de tegenstellingen in het debat scherper voor het voetlicht
te krijgen.
- Experimenteer met veranderingen of toevoegingen in de manier van vergaderen die
volgens inwoners beter zouden bijdragen aan de ervaren democratische legitimiteit.
- Onderzoek of sociale media en de website nog beter kunnen worden benut om inwoners te
betrekken en actief te informeren.
- Onderzoek welke rol leeftijd, regio en bijvoorbeeld opleidingsniveau speelt bij de mate van
betrokkenheid van inwoners bij politieke onderwerpen en de voorkeur voor bepaalde instrumenten.
- Bedenk als Statengriffie hoe een goede mix van instrumenten, die aan de juiste criteria voldoen,
effectiever kan worden ingezet om bij te dragen aan de democratische legitimiteit van Provinciale
Staten.
- Bespreek of de instrumenten uit andere provincies interessant genoeg zijn om in Drenthe te
implementeren. Wel dienen deze instrumenten dan vervolgens goed te worden geëvalueerd.