Samenvatting

In acht laagdrempelige Buurtwerkkamers in Amsterdam, Utrecht en Eindhoven helpen buurtbewoners elkaar met van alles, waaronder geldzaken en waar nodig toeleiding naar professionele schuldhulpverlening onder de noemer Schoon Schip. Uit eerder onderzoek bleek dat dit soort informele schuldhulp bijdraagt aan het vergroten van de financiële zelfredzaamheid van mensen en aan het verhelpen of verminderen van kleine schulden. In de doorverwijzing naar professionele schuldhulpverlening om ook grotere schulden effectief op te kunnen lossen is echter nog ruimte voor verbetering. Naast het verspreiden van kennis is voor een duurzame verbetering van financiële gezondheid vaak ook nodig dat er wordt gewerkt aan vaardigheden en bepaalde psychologische factoren, zoals motivatie en geloof in het eigen kunnen. Deze zaken kunnen echter juist worden bemoeilijkt in een situatie van financiële stress. Schoon Schip richt zich niet puur op het oplossen van financiele problemen maar ook op ontmoeting, activering en zingeving. Dit onderzoek kijkt daarom wat er met het mentale welzijn van mensen gebeurt die een tijdje de informele hulp van Schoon Schip krijgen. Honderdveertien respondenten beantwoordden twee zorgvuldig samengestelde en wetenschappelijk gevalideerde vragenlijsten (een nul- en een eenmeting), die werden aangevuld met enkele kwalitatieve diepte-interviews en een verifiëringsbijeenkomst met begeleiders van de Buurtwerkkamers. De resultaten wijzen uit dat er verbeteringen te zien zijn in mentaal welzijn, gevoel van zelfbeschikking, financiële stress en maatschappelijke participatie na een tijdje Schoon Schip. Een daadwerkelijke afname van betalingsachterstanden en problematische schulden blijkt geen noodzakelijke voorwaarde te zijn voor de vermindering van financiële stress. Er treden geen aantoonbare verbeteringen op qua financiële gezondheid, maar dat gaat gezien de bredere maatschappelijke context waarbinnen deze hulp geboden wordt soms ook maar moeizaam. Een initiatief als Schoon Schip bereikt financieel (zeer) kwetsbare mensen, waaronder mensen in verborgen armoede, en heeft een bredere functie dan alleen schuldhulptoeleiding.