Samenvatting

Via het lichaam worden veel onverwerkte gevoelens en stress geuit. Psychosomatische klachten zijn lichamelijke klachten die een psychische oorzaak hebben. Dit betekent dat artsen geen lichamelijke verklaring voor de klachten kunnen vinden.
Lichaam en geest hebben invloed op elkaar. Geestelijke spanning kan ervoor zorgen dat er lichamelijke pijn ontstaat. Een voorbeeld hiervan is stress. Stress zorgt ervoor dat er lichamelijke klachten ontstaan, bijvoorbeeld pijn in het hoofd, in de nek of in de rug.
Het kan ook omgekeerd werken, dat lichamelijke klachten kunnen leiden tot stress. Iemand die lichamelijk ziek is, kan bijvoorbeeld last hebben van een neerslachtige/depressieve stemming
Om de kwaliteit van leven te verbeteren bij deze doelgroep is het erg belangrijk om de psychosomatische klachten te verminderen. De Lichaamsbeleving is verstoord bij patiënten met psychosomatische klachten. Ze veroordelen hun lichaam, omdat het lichaam hun tot last is. De veiligheid en het vertrouwen in het lichaam terugkrijgen is daarom erg belangrijk.
Het onderzoek heeft plaatsgevonden op de Hogeschool Zuyd in Heerlen. Hierbij is er gezocht naar werknemers en studenten die last hadden van psychosomatische klachten en meer wilde werken aan het onderzoek. Uit deze werving zijn vier deelnemers gekomen die in een groep zeven bijeenkomsten hebben gehad en individueel aan het einde een evaluatiegesprek.
Het onderzoek is een onderdeel van het onderzoek binnen KenVak. KenVak heeft de vraag: ‘Wat kan de specifieke bijdrage zijn van dans-bewegingstherapie in de hulpverlening aan patiënten/cliënten met somatische klachten ter verbetering van kwaliteit van leven?’.
Mijn vraag en interesse voor het onderzoek kwam voort uit eigen ervaring binnen dans- en bewegingstherapie, mijn praktijkstage van leerjaar 3 op de afdeling Psychotrauma bij PsyQ Haaglanden en scripties die ik heb gelezen. Mijn vraag is dan ook een vervolg op een eerder onderzoek van Margot Kerstens naar de bijdrage van het lichamelijk aspect binnen dans- en bewegingstherapie bij patiënten met psychosomatische klachten. Hierin beveelt ze aan om de dansaspecten verder uit te zoeken voor deze doelgroep. Hieruit is mijn onderzoekvraag gekomen: ‘Hoe kunnen het lichamelijke, sociale en expressieve aspect binnen dans- en bewegingstherapie een positieve bijdrage leveren bij volwassen met psychosomatische klachten?’.
Doormiddel van een actiegericht onderzoek en een ontwikkelingsgericht onderzoekstype ben ik als participerende observator samen met de deelnemers en mijn medestudent Leonie Jüergens op zoek gegaan naar een antwoord op deze vraag. Verschillende werkvormen en technieken zijn aan bod gekomen, met de bijbehorende therapeutische houding, interventies en dansaspecten. Het doel is om een werkwijze te ontwikkelen voor de doelgroep, om deze te kunnen aanbieden in de eerstelijns- en nuldelijnszorg.
Wat in het onderzoek naar voren is gekomen is dat de dansaspecten afzonderlijk allemaal verschillende positieve effecten hebben op de doelgroep, maar vooral bewustwording een grote rol speelt in het proces. De samenhang en de volgorde van de aspecten spelen hierin een belangrijke rol. Een voorbeeld hiervan is dat in de eerste fase van de behandeling (de veiligheidsfase) het lichamelijk en het sociaal aspect vooral ingezet worden, om op deze manier veiligheid in het lichaam en in de groep te creëren. Deze twee hebben een grote samenhang en zullen door de therapeut in de veiligheidsfase goed in de gate gehouden moeten worden. Als de veiligheid er niet is in de groep, is het voor de deelnemers lastig om de veiligheid te vinden in de groep.
In de tweede fase blijft het lichamelijke en sociale aspect aanwezig, maar zal het expressieve aspect meer ingezet worden om een uiting te geven aan opkomende emoties en als afleiding voor de klachten die de deelnemers ervaren. In de derde en laatste fase zijn alle drie de aspecten belangrijk om terug te laten komen, om op deze manier goed af te sluiten. In je lichaam, met de groep en een uiting eraan geven.
Een aantal omgevingsfactoren voor het opzetten van een werkwijze in de eerstelijns- en nuldelijnszorg, is ook onderzocht in het onderzoek. Zo is het belangrijk om een geschikte plek te vinden, wat op dit moment lastig is door de bezuinigingen en de werkdruk van de meeste instellingen. Ook is het belangrijk dat de therapeut de deelnemers structuur biedt doormiddel van thema’s en ervoor zorgt dat de ervaringen ook integreren in het dagelijks leven van de deelnemers.
Een conclusie de getrokken kan worden is dat er op verschillende manieren en volgorde gewerkt worden met de dansaspecten binnen dans- en bewegingstherapie. De drie aspecten kunnen elkaar aanvullen, maar ook elkaar afbreken. Veiligheid kun je creëren door goed af te stemmen en te kijken naar de behoeftes van de groep.