Samenvatting

Op 12 november 2014 heeft toenmalig Staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie bij de Tweede Kamer het wetsvoorstel ingediend tot “Wijziging van het Wetboek van Strafvordering ter aanvulling van het spreekrecht van slachtoffers en nabestaanden in het strafproces”.
De intentie van dit wetsvoorstel is om het spreekrecht voor slachtoffers en nabestaanden in het strafproces, zoals neergelegd in artikel 51e Sv, uit te breiden. Op dit moment mogen de slachtoffers en nabestaanden, die op grond van artikel 51e Sv gerechtigd zijn om het spreekrecht uit te oefenen, alleen spreken over de gevolgen die het strafbare feit teweeg heeft gebracht. Met de uitbreiding zou er een onbelemmerd spreekrecht ontstaan waardoor het slachtoffer en de nabestaanden ook mogen spreken over o.a. de strafmaat en de feiten van het misdrijf.
Reeds in 2007 vroegen leden van de Eerste Kamer zich af of het toekennen van expliciete rechten aan het slachtoffer niet tot een inbreuk op de onschuldpresumptie van de verdachte zal leiden. Het slachtoffer dat gebruikmaakt van zijn rechten zal de verdachte immers meer als dader dan als verdachte beschouwen. Tevens vragen D66-leden zich af of het thans voorliggende wetsvoorstel er niet voor zal zorgen dat het slachtoffer of de nabestaande met vergaande uitspraken de verdedigingspositie van de verdachte onevenredig zal benadelen.

Dit leidt tot de vraag of de wetgever kan garanderen dat er door invoering van het onbelemmerd spreekrecht geen inbreuk wordt gemaakt op de rechten van de verdachte? Indien het slachtoffer mag spreken over alle voor hem relevante zaken, waaronder bijvoorbeeld (niet uit het bewijs blijkende) feiten van het misdrijf, zal dit dan geen inbreuk opleveren op de onschuldpresumptie van de verdachte? En zal de empathische houding die de rechter toont ten opzichte van een slachtoffer die de vaak gruwelijke details van een strafbaar feit bespreekt, niet leiden tot een inbreuk op het recht van de verdachte op een onpartijdige rechter? Ook kan men zich afvragen of het onbelemmerd spreekrecht geen inbreuk zal maken op het recht van de verdachte om getuige te ondervragen. Een slachtoffer is namelijk geen getuige en wordt ook niet als zodanig beëdigd, waardoor de verdachte hem in beginsel niet kan ondervragen.
Bovengenoemde vragen zijn dan ook onderwerp van mijn onderzoek waarbij ik mij afvraag of invoering van het onbelemmerd spreekrecht niet ten koste zal gaan van de positie van de verdachte en een inbreuk zal maken op zijn ondervragingsrecht, zijn recht op een onafhankelijke en onpartijdige rechter en op de onschuldpresumptie.