Samenvatting

Door een toevallig gesprek over engelenontmoetingen is mijn interesse in engelen ontstaan.
Ik vroeg mij af welke plek engelen nog hebben in de protestantse traditie. Want eigenlijk
wordt er naar mijn weten binnen de protestantse kerk weinig over engelen gesproken. Er lijkt
weinig openheid te bestaan over dit onderwerp, terwijl in de samenleving engelen vaker dan
vroeger onderwerp van gesprek lijken te zijn.

Ik heb onderzocht hoe predikanten binnen de PKN tegen engelen en engelenervaringen
aankijken en hoe zij er mee omgaan in het pastoraat. Mijn onderzoeksvraag is: ‘ Hoe
verhouden de theologische en pastorale visies van predikanten zich tot de protestantse
engelentraditie?’. Om dit op het spoor te komen heb ik de volgende deelvragen gebruikt:
‘Wat is de eerste associatie bij het woord engelen? Heeft het een plek in de biografie? Wat is
de visie op engelen? Welke functies zouden engelen kunnen hebben? Kom je
engelenervaring tegen in het pastoraat?’
Zowel hun visie als hun ervaringen in het pastoraat heb ik gelegd naast de visies van enkele
protestantse theologen en naast in literatuur vastgelegde ervaringen van pastoranten.

Gebleken is dat het lastig is vast te stellen wat nu precies de protestantse engelentraditie is.
Ik heb wel een kader kunnen ontdekken waarin een groot deel van de theologen zich kan
vinden. Ook is mij gebleken dat de geïnterviewde predikanten zoekende zijn, maar toch ook
wel verankerd in eerder genoemd kader. Desondanks ziet de één engelen meer als een
mythische verschijning en de ander ze als een geestelijke werkelijkheid. De meeste
respondenten hebben wel belangstelling voor het onderwerp engelen.

Alle respondenten erkennen de waarde van engelenervaringen in het pastoraat. Maar niet
allen hebben zelf kennis genomen van ervaringen. Onbekendheid met engelen maar soms
ook angst voor tussenkomst van engelen, draagt bij aan terughoudendheid en zorgt ervoor
dat het onderwerp weinig aan de orde komt.

Wat ben ik verder aan de weet gekomen door dit onderzoek? Mij is gebleken dat voor
degene die een engelenervaring heeft dit een grote impact heeft. Het is van belang dat een
geestelijk begeleider zich openstelt voor die ervaringen en kan helpen die ervaringen te
duiden. Wat het onderzoek mij ook heeft geleerd is dat er meer belangstelling voor engelen
lijkt te bestaan dan ik tevoren had gedacht.

Het onderzoek heeft in zekere zin antwoord gegeven op mijn onderzoeksvraag. Tegelijkertijd
heeft het onderzoek geleid tot een aantal nieuwe vragen die ik in mijn scriptie heb verwoord.
Die vragen hebben onder meer betrekking op het verbeteren van de communicatie op het
terrein van engelen en op de rol die geestelijk begeleiders naar mijn idee zouden kunnen
vervullen. Het onderzoek heeft mij ook gestimuleerd om na te denken wat ik zou kunnen
doen om de communicatie te verbeteren.