Samenvatting

De centrale vraagstelling in dit onderzoek is: Welk efficiënt leerkrachtgedrag is nodig, op de
Morgenster, voor leerlingen met een diagnose en/of symptomen van ASS om aan de
ondersteuningsbehoeften van deze leerlingen te voldoen, zodat zij een adequate (leer)houding
ontwikkelen van groep 3 tot en met groep 8?
Er zijn een drietal onderzoeken gedaan. Allereerst is er onderzoek gedaan naar efficiënt
leerkrachtgedrag. De literatuur laat zien dat een efficiënte leerkracht inzet op een helder
gestructureerde leersituatie zodat leerlingen effectief kunnen leren. De leerkracht houdt rekening met
cognitieve, affectieve en metacognitieve activiteiten tijdens het leerproces. Cognitieve activiteiten
leiden tot kennis, begrip en vaardigheden. Affectieve leeractiviteiten zijn van invloed op gevoelens die
zich voordoen tijdens het leren. Bij metacognitieve activiteiten moet de leerling kennis hebben van zijn
eigen leergedrag en het algemene leergedrag. Daarnaast wordt beschreven dat directe instructie
toegepast wordt door een efficiënte leerkracht. Het praktijkgedeelte laat zien dat een efficiënte
leerkracht korte instructie geeft, veel interactie gebruikt, goed orde kan houden, voldoende aandacht
geeft, inoefent en feedback geeft op taak, proces, persoon en zelfregulatie. De instructie bestaat uit
korte uitleg, strategieën aanleren en visuele ondersteuning. Interactie is vragen stellen. Discussies in dit
domein worden zeer gewaardeerd door ouders en leerkrachten maar in mindere mate bij de leerlingen.
Het samenwerken, verdient ook een hoge waardering bij leerkrachten en ouders. Klassenmanagement
scoorden bij allen hoog. Structuur geeft veiligheid voor leerlingen. Naast feedback geven op taak,
proces, persoon en zelfregulatie wordt een positieve grondhouding van de efficiënte leerkracht
verwacht. Deze positieve grondhouding versterkt de relatie tussen leerkracht en leerling waardoor de
leerling de gelegenheid heeft om zijn ontwikkelingsopgaven te realiseren.
Ten tweede is er onderzoek gedaan naar efficiënt leerkrachtgedrag voor leerlingen met ASS. Het
literatuuronderzoek liet zien dat een efficiënte leerkracht veiligheid, structuur, duidelijkheid, positieve
feedback, herhaling van het aangebodene en visualisatie biedt. Onderzoek in de praktijk geeft aan dat
een efficiënte leerkracht goed orde kan houden (veiligheid), korte instructie geeft (structuur,
voorspelbaarheid, duidelijkheid), voldoende aandacht geeft (positieve feedback), inoefent (herhaling)
en feedback geeft op taak, proces, persoon en zelfregulatie. Leerlingen met autisme hebben behoefte
aan stappenplannen zodat zij zelfstandig kunnen functioneren. Interactie met andere leerlingen en
samenwerken is vaak een probleem. Discussiëren kan een bijdrage leveren zodat sociale vaardigheden
geoefend worden. Laat deze activiteit niet te lang duren. Structuur in de groep geeft veiligheid voor
deze leerlingen. Daarnaast is positieve feedback goed voor de relatie tussen leerkracht en leerling.
Beloningen doen het goed bij leerlingen met ASS waardoor dit van positieve invloed is op de groep.
Uit onderzoek naar de ondersteuningsbehoeften van leerlingen met ASS kwam in de literatuur naar
voren dat het gaat om de sociale en persoonlijke ontwikkeling. In de praktijk werd aangegeven dat
deze ontwikkeling op gang gebracht kan worden door sociale vaardigheden aan te leren, een veilig en
voorspelbaar klimaat te creëren en oefensituaties aan te bieden. Veiligheid en voorspelbaarheid kunnen
ontstaan door bijvoorbeeld visuele ondersteuning en een vaste plek in de groep. Op deze manier wordt
een vorm van competentiebeleving en vanzelfsprekendheid gerealiseerd. De leerling kan optimaal
functioneren. Tot slot worden aanbevelingen voor de praktijk gedaan en vervolgonderzoek.