Samenvatting

Het praktijkonderzoek naar de communicatie rond het leerproces van leerlingen op SBO de Súdwester komt voort uit een verlegenheidssituatie waarin leerkrachten uit de eindgroepen aangeven dat het beeld dat ouders hebben van de leervorderingen van hun kind niet altijd overeen komen met het advies voor vervolgonderwijs dat leerkrachten geven. Tevens stellen leerkrachten de vraag in hoeverre leerlingen zelf betrokken worden bij het leerproces. De centrale vraagstelling hierbij is op welke wijze de communicatie rond de ontwikkeling en het niveau van de leerling op SBO de Súdwester inzicht kan bieden aan ouders en leerling, zodat er duidelijkheid ontstaat over het ontwikkelingsperspectief en de daarbij behorende leerlijnen en er gestreefd kan worden naar overeenstemming. Om antwoord op deze vraag te krijgen is er in dit praktijkonderzoek literatuurstudie gedaan over de communicatie rondom het leerproces van leerlingen in het SBO, zijn de professionals, waaronder de leerkrachten, de ouders en de leerlingen zelf ondervraagd. Er wordt steeds gekeken naar wat men vindt van de communicatie tussen school en ouders, school en leerling, de rapportage en is er ruimte voor verbeterpunten.
De literatuur geeft als basis voor een goede communicatie met ouders en leerlingen over het leerproces het ontwikkelingsperspectief (OPP) als leidraad. Om het juiste onderwijsaanbod en de (ortho-) pedagogische aanpak te kunnen bepalen wordt bij plaatsing van de leerling op het SBO voor elke leerling een OPP vastgesteld (Clijsen, Pieterse, Spaans & Visser, 2009). Een OPP biedt de mogelijkheid om beter met ouders te communiceren en af te stemmen over de mogelijkheden van de leerling en over wat de school wil bereiken (Clijsen et al., 2009). Volgens dezelfde auteurs sluit het werken met een OPP nauw aan bij het handelingsgericht werken (HGW) en hierdoor wordt ook de rol ouders en de leerling zelf groter ten aanzien van het leerproces van de leerling. Als ouders betrokken worden bij het leerproces van hun kind, is er sprake van educatief partnerschap, een begrip dat weergeeft dat betrokkenen erop uit zijn elkaar wederzijds te ondersteunen en waarin geprobeerd wordt ieders bijdrage zoveel mogelijk op elkaar af te laten stemmen (Davies &Johnson, 1996). Leerlingen kunnen betrokken worden bij het leerproces door het geven en ontvangen van feedback (Wragg, 2001). Dit kan vorm krijgen in leerling-leraar gesprekken welke kan bijdragen aan het zelf beoordelen van de leerling op het eigen leerproces (Clijsen et al., 2009). De auteurs stellen dat de leerling participatie daarmee vergroot wordt. Het invoeren van feedback dient wel geleidelijk ingevoerd te worden en ondersteun door de leerkracht (Wragg, 2001). Het communiceren rond het leerproces door de school gebeurt door middel van rapportage. Goede rapportage bevat resultaten van methode gebonden en methode ongebonden toetsen, maar krijgt pas waarde door de mate van verantwoording en een goede onderbouwing (Cöp, 2011). In het SBO is wellicht een portfolio een goede manier van rapporteren, aangezien de leerling niet alleen aantoont dat het over bepaalde kennis beschikt, maar ook kan aantonen over bepaalde vaardigheden te beschikken (Dollevoet, van Stralen & Top, 2000).
Uit de opbrengsten blijkt dat professionals open staan voor vernieuwingen en veranderingen op het gebied van leerling participatie en rapportage. Men geeft tevens aan meer aandacht te willen besteden aan het duidelijk informeren van ouders over het leerproces door meer uit te gaan van het OPP. De rapportage is aan vernieuwing toe en men is positief over het samenvoegen van elementen uit beide gehanteerde rapporten die nu gebruikt worden op de Súdwester, in een nieuwe manier van rapporteren. Ouders zijn tevreden over de rapportage, van een groot deel van de respondenten is een nieuwe vorm niet nodig. Ouders geven wel aan meer aandacht te willen voor heldere communicatie over het leerproces van de leerling tussen school en ouders, maar tussen school en leerling. Leerlingen geven aan meer aandacht te willen voor leerling participatie en ouderbetrokkenheid. Zo geven zij aan aanwezig te willen zijn bij rapportbesprekingen en vinden zij een goede communicatie tussen school, ouders en leerling belangrijk. Leerlingen zien graag een nieuwe manier van rapporteren waarin elementen van zowel het gebruikte kinderrapport als het gebruikte ouderrapport samengevoegd worden.