Samenvatting

Uit onderzoek van het datateam op het Pius X-College is naar voren gekomen dat de motivatie van de leerlingen te wensen overlaat. Dit is voortgekomen uit onderzoek naar het slechte onderbouw-rendement. Dat wil zeggen dat teveel leerlingen niet op hetzelfde niveau blijven na de eerste twee klassen. Zij stromen af naar één en soms twee niveaus lager. Er zijn enkele kwantitatieve onder-zoeken gedaan naar dit lage onderbouwrendement. Hierbij is gekeken naar:
• Het instroomniveau vanaf de basisschool;
• de cijfers voor de exacte vakken;
• het aantal LWOO-leerlingen dat afstroomt. LWOO staat voor Leerweg ondersteunend on-derwijs. LWOO-leerlingen hebben extra ondersteuning nodig.

In het onderzoek zijn de betreffende leerlingen vervolgens geïnterviewd om eventuele oorzaken van het slechte onderbouwrendement te achterhalen. Hierbij is naar voren gekomen dat het schort aan motivatie bij de leerlingen zelf. Aangezien dit — de motivatie van de leerlingen — een erg breed on-derzoeksgebied is, is er nader gekeken binnen het vak Duits. In overleg met de leerkrachten-vreemde talen is vastgesteld dat het tekstbegrip te wensen over laat, niet alleen bij Duits, maar ook bij Engels. Volgens theorie is differentiatie een hulpmiddel om leerlingen te motiveren.

Bij differentiatie horen verschillende werkvormen en groepssamenstellingen. Er is een enorme keuze aan werkvormen waaruit een keuze gemaakt moest worden voor dit onderzoek. In overleg met col-lega’s is gekozen voor creatieve werkvormen: uitbeelden en tekenen of plaatjes zoeken. Bij de groepssamenstelling is voor vier varianten gekozen: solo, klassikaal, in duo’s en in groepen van vier. Het onderzoek heeft met drie opdrachten gewerkt die tegelijkertijd variëren in werkvorm, groepssa-menstelling en tekststructuur. Daarom geeft het onderzoek geen uitsluitsel over of zij het gevolg zijn van deze opdrachtaspecten apart. Wel variëren de drie opdrachten op deze drie aspecten steeds op dezelfde manier: van relatief gestuurd naar relatief zelfstandig.

De keuze voor de teksten is tot stand gekomen na overleg met de leerlingen en collega’s. Er is geko-zen voor examenteksten van het VMBO-BB-niveau aangezien de leerlingen deze aankunnen en deze teksten alle drie van hetzelfde niveau zijn. De thema’s van de teksten zijn voortgekomen uit gesprek-ken met de leerlingen.
In dit onderzoek zijn twee klassen van 28 leerlingen met drie verschillende teksten op drie verschil-lende manieren aan het werk gegaan. Beide klassen hebben dezelfde opdrachten gemaakt. Onder-deel van elke opdracht was een SO, waarin woorden werden gevraagd, vragen over de tekst werden gesteld en gevraagd werd naar een samenvatting van de tekst. Na elke opdracht hebben de leer-lingen een enquête ingevuld over hun ervaring met de opdrachten. Naast de leerlingen zijn drie do-centen geïnterviewd over de werkvormen en hun bevinding met de klassen.

De resultaten van het onderzoek laten zien dat:
• leerlingen het meest leren van creatieve opdrachten;
• het werken in groepen voor een beter tekst- en woordbegrip zorgt;
• leerlingen denken van leuke opdrachten meer te leren;
• tekststructuren niet worden gebruikt als ze niet onderdeel van een opdracht zijn.
De belangrijkste aanbevelingen die hieruit voortkomen zijn als volgt.
• Laat de leerling veel samenwerken in duo’s of groepjes. Dat komt het tekst- en het woordbe-grip ten goede.
• Zorg voor activerende creatieve werkvormen zoals uitbeelden, plaatjes zoeken of tekenen, voor een beter woordbegrip.
• Zorg voor afwisseling in werkvorm en in samenstelling.
• Maak het aanleren van tekststructuren onderdeel van de opdrachten