Samenvatting

In het alledaagse verkeer komt ritsen regelmatig voor. Ritsen is een term die
gebruikt wordt voor samenvoegen van verkeer. Voertuigen van verschillende
rijstroken moeten dan samen verder op eenzelfde rijstrook. De term ritsen is
bedoeld als beeldspraak, denk aan de ritssluiting van een jas. Ritsen betekend dat
het samenkomen geordend, soepel en om-en-om plaatsvindt. Hierdoor moet het
proces zo optimaal mogelijk verlopen.
Bekende voorbeelden van verkeerssituaties waarbij geritst wordt zijn invoegingen.
Het grootste verschil tussen de verschillende vormen van ritsen is dat het zowel van
de linkerzijde als de rechterzijde van de hoofdrijbaan voorkomt. Ritsen kan dus
vanaf twee kanten, zowel van links als van rechts.
In dit afstudeeronderzoek zijn linkszijdig en rechtszijdig ritsen vergelijken op
doorstroming en verkeersveiligheid. In welke situaties biedt de ene vorm voordeel
ten opzichte van de ander?
Een snelle conclusie is dat linkszijdig en rechtszijdig ritsen beide in de praktijk
voorkomen, maar nergens als elkaars zuivere evenbeeld met een "gespiegelde
vormgeving". Een linker invoeging en een rechter afstreping komen bijvoorbeeld
niet voor. Van een directe onderlinge keuze is daarom vaak geen sprake. Toch
bestaan er situaties waarin de keuze tussen links of rechts reëel is, zoals aan het
einde van spits- en plusstroken.
Als werkwijze voor de vergelijking zijn er twee situaties met elkaar vergeleken die in
de praktijk voorkomen. Dit is gedaan om de gegevens waarmee gewerkt is te
kunnen relateren aan de praktijk. Ook is er een ongevallenanalyse uitgevoerd aan
de hand van de geselecteerde praktijklocaties.
Er is een vergelijking gemaakt tussen een driestrooksrijbaan met een linker
afvallende rijstrook en een tweestrooksrijbaan met een éénstrooks invoeging. In
beide gevallen gaan drie rijstroken over in twee stroken, maar samenvoegen vindt
plaats aan verschillende zijden van de hoofdrijbaan. Het zijn verschillende
verkeerssituaties maar door het onderscheiden van zones en analyseren van "losse
verkeersaspecten", zijn de verschillen als gevolg van het samenvoegen van
verschillende kanten zoveel mogelijk onderzocht.
Om een breed antwoord te kunnen gegeven op de vraag in welke omstandigheden
de ene vorm voordeel biedt ten opzichte van de ander, is er een spreiding van
verkeerssamenstellingen vergeleken. Dit is gedaan met een simulatiemodel. Door
de keuze van twee ontwerpvormen die in de praktijk voorkomen, kon de
overeenkomst tussen model en werkelijkheid hierbij gecontroleerd worden.
Bij een vergelijking tussen links- en rechtszijdig ritsen, gaat het om de verdeling
van het verkeer over de rijstroken. Bij toenemende verkeersdrukte wordt de meest
linker rijstrook de drukste strook. Daarbij is de verkeerssamenstelling van belang.
Vrachtverkeer heeft een relatief zware negatieve invloed op doorstroming. Bij
rechtszijdig samenvoegen wordt er dus geritst met een relatief lage dichtheid maar
wel met een aandeel vrachtverkeer. Bij linkszijdig ritsen is er sprake van een relatief
hoge dichtheid, omdat de linker rijstook de drukste strook is, maar het aanwezige
vrachtverkeer rijdt rechts.
Uit het simulatieonderzoek is gebleken dat deze verhouding bepalend kan zijn voor
de mate van doorstroming. Bij een vergelijking tussen links en rechts kan daarom
de vraag worden gesteld: Heffen dichtheid aan de ene kant, en aandeel
vrachtverkeer aan de andere kant, elkaar op?
Bij de verhouding tussen deze twee verkeersaspecten zijn waarden gevonden
waarbij rechts beter presteert, waarbij links beter presteert, en waarbij links en
rechts gelijk zijn.
Uit de onderzoeksresultaten is een afweegkader voortgekomen. Met een inschatting
van de zojuist beschreven verhouding, is af te lezen wanneer links of rechts een
betere doorstroming faciliteert.
Uit een inventarisatie van praktijkwaarden blijkt het verkeersaanbod waarbij
linkszijdig ritsen voordeel biedt, schaars te zijn. In de meeste praktijksituaties
faciliteert rechtszijdig ritsen een beter doorstroming.
Uit een analyse van verkeersaspecten per zone blijkt dat het verkeersproces
gelijkmatig verloopt bij links en rechts. Er komen geen noemenswaardige verschillen
voor in de mate waarin de verkeerstromen samendrukken en/of vertragen. Er kan
daarmee worden geconclueerd dat er geen onderliggende oorzaken zijn gevonden
voor de verschillen, in het gedrag van de weggebruikers.
Uit de ongevallenanalyse blijkt een invoeging meer verkeersonveiligheid met zich
mee te brengen. Ter hoogte van de strookvermindering, en in de stroomafwaartse
zone is rechtszijdig ritsen onveiliger. Alleen in de stroomopwaartse zone is
linkszijdig ritsen verkeersonveiliger. Een invoeging is dus in twee zones
verkeersonveiliger en een afstrerping in één zone.
In absolute zin vinden veel meer ongevallen plaats bij rechtszijdig ritsen. Deze
hogere hoeveelheid ongevallen ontstaat vooral in en rondom spitstijden. Er is een
duidelijke clustering van ongevallen zichtbaar in tijd. Dit betekent dat de
verkeersveiligheid bij rechtszijdig ritsen erg daalt bij een toename van de
verkeersdrukte.
Bij linkszijdig ritsen is dit niet het geval. In totaliteit vinden daar minder ongevallen
meer verspreid over de dag plaats.
Wel lijkt vrachtverkeer bij rechtszijdig ritsen vaker een veroorzaker van een
ongeval. Dit kan verklaard worden omdat vrachtverkeer zich aan de rechterzijde van
de rijbaan bevindt. Bij linkszijdig ritsen vind het ritsen plaats aan de zijde van de
rijbaan waar geen vrachtverkeer aanwezig is, waardoor er minder vracht-ongevallen
plaatsvinden.
Dit betekent wel dat vrachtverkeer bij afstrepingen vaker als slachtoffer betrokken
zijn. Dit kan verklaard worden doordat automobilisten meer inhalen nadat de derde
rijstrook is afgevallen.