Samenvatting

De manier van lesgeven tijdens zaakvakonderwijs op de Dr. H. Bavinckschool in Haarlem is te typeren als klassikaal frontaal methodisch onderwijs. Tijdens zaakvakonderwijs valt de motivatie en betrokkenheid van leerlingen tegen.
Deze afnemende motivatie en betrokkenheid bij zaakvakken leidt tot een actieonderzoek in groep 8A naar een passende alternatieve werkwijze voor het zaakvakonderwijs. De centrale vraag is: 'Wat zijn de oorzaken van een gebrek aan motivatie en betrokkenheid bij zaakvakken in groep 8A en welke werkwijze kan worden ingezet om de motivatie en betrokkenheid van leerlingen in groep 8a te verhogen bij zaakvakken?'
In de literatuur wordt gezocht naar aspecten die van invloed zijn op betrokkenheid en motivatie van leerlingen. Literatuuronderzoek leert dat goed onderwijs tegemoet komt aan drie basisbehoeften: autonomie, relatie en competentie. Hierbij zijn de mate van autonomie en de mate van motivatie onlosmakelijk en evenredig met elkaar verbonden. Daarnaast is motivatie één van de voorwaarden voor betrokkenheid.
Op basis van inzichten uit het literatuuronderzoek is er onderzoek uitgevoerd onder leerlingen en leerkrachten van de bovenbouw. Dit onderzoek toont aan dat er niet tegemoet gekomen wordt aan de basisbehoeften autonomie en competentie. Omdat leerlingen geen autonomie ervaren, zal zaakvakonderwijs voor hen niet persoonlijk waardevol worden, met als gevolg dat de motivatie niet hoger zal worden. Daarnaast krijgen leerlingen in de huidige werkvorm niet voldoende de kans om te ervaren hoe competent zij zijn. Ook dit kan als oorzaak worden gezien voor een matige betrokkenheid en motivatie. Het niet voldoen aan de basisbehoefte competentie kan leiden tot gevoelens van druk, controle en verplichting.
Op basis van de pedagogische en didactische kenmerken die uit de literatuur naar voren zijn gekomen en de suggesties van leerlingen en leerkrachten van de bovenbouw van de Dr. H. Bavinckschool, wordt een alternatieve werkwijze voor zaakvakonderwijs ontwikkeld die tegemoet komt aan de drie basisbehoeften. Deze werkwijze is in groep 8A getoetst en na meting blijkt dat de motivatie en betrokkenheid van bijna alle leerlingen hoger is geworden.
Dit onderzoek heeft laten zien dat de betrokkenheid en motivatie van leerlingen bij zaakvakonderwijs door middel van een andere werkwijze te verhogen is. Deze alternatieve werkwijze vraagt van de leerkracht een andere manier van denken, waar vervolgens een andere manier van werken uit voortvloeit. Het is hierbij evident dat de rol van de leerkracht tijdens zaakvakonderwijs zal veranderen van de leidende figuur die centraal staat in de groep naar begeleider en ondersteuner van het leerproces van leerlingen, waarbij het essentieel is dat de leerling centraal komt te staan.