Samenvatting

De doelstelling van het onderzoek onderscheidt zich in een doel op de korte termijn en een doel op de lange
termijn. Het doel op de korte termijn is het geven van een inzichtelijke beschrijving van de zorgactiviteiten van
ouder- en gezinshulp, zodat helder wordt waarin de zorgactiviteiten zich van elkaar onderscheiden. Een
nevendoel is het beschrijven van het pad hoe de hoofdbehandelaar tot een keuze voor een zorgactiviteit kan
komen. Het doel op de lange termijn kan verbonden worden met de visie van Accare. Accare wil de best
bekende vorm van hulp aanbieden, afgestemd op de concrete hulpvraag van de ouders en het kind. Daarom is
het noodzakelijk dat de hoofdbehandelaar een duidelijk beeld heeft van de zorgactiviteiten. Het keuzepad kan
wellicht een visuele ondersteuning bieden. Mogelijk kan hiermee de kwaliteit van de zorg worden verbeterd.
De probleemstelling van dit onderzoek is: "Hoe kunnen de zorgactiviteiten van ouder- en gezinshulp van Accare
Emmen omschreven worden, zodat de hoofdbehandelaar voor de meest passende vorm van hulp kan kiezen?"
Om tot een antwoord op deze probleemstelling te komen heb ik gebruik gemaakt van literatuuronderzoek,
vragenlijsten, interviews en een dossieronderzoek. Met behulp van de vragenlijsten, welke zijn afgenomen met
de behandelaars bij Accare Emmen, zijn de zorgactiviteiten van ouder- en gezinshulp beschreven. De interviews
zijn afgenomen met de hoofdbehandelaars van Accare Emmen. De interviews zijn gebruikt om informatie te
verkrijgen over de keuze voor een verwijzing, de (contra- ) indicaties en de behoeftepeiling met betrekking tot
het inzichtelijk maken van het keuzeproces. Met behulp van het dossieronderzoek is onderzocht op basis van
welke (sub)doelen hoofdbehandelaars naar een zorgactiviteit verwijzen. Per zorgactiviteit worden enkele
kernbegrippen weergegeven in het onderzoeksrapport.
Wanneer gekeken wordt naar de aanmeld- en intakeprocedure wordt duidelijk dat Accare Emmen wil dat het
kind spoedig en met korte lijnen naar een geschikte behandeling wordt geleid. Wanneer verwijzers een kind
willen aanmelden, kunnen ze dit doen via een brief of een fax. Het secretariaat verzamelt de gegevens en zorgt
dat het aanmeldteam de gegevens ontvangt. Het aanmeldteam beoordeelt de aanmeldingen en wanneer er
vragen zijn of er behoefte is aan meer informatie, wordt er contact gezocht met de verwijzer en/ of de ouder.
In het aanmeldteam wordt besloten of een specifiek persoon de intakes moet doen. Vanaf het moment van de
kennismaking en de intake is er een hoofdbehandelaar bij de cliënt betrokken. De hoofdbehandelaar heeft
meerdere gesprekken met ouders waarin hij/ zij inzicht probeert te verkrijgen in de problematiek van het kind,
de mogelijkheden van ouders, de opvoedingssituatie en datgene waar ouders tegen aan lopen. Er start een
behandelingstraject indien hieruit een hulpvraag naar voren komt. Het eventuele behandelingstraject zal
tijdens het adviesgesprek met ouders worden besproken. Het contact met de hoofdbehandelaar loopt in
principe door totdat de behandeling wordt afgesloten met een afsluitende brief.
Van de zorgactiviteiten die Accare Emmen aanbiedt, richten zes zich op ouder- en gezinshulp, namelijk
Intensieve Psychiatrische Gezinsbehandeling (IPG), mediatietherapie, oudercursus, psycho- educatie (PEP),
systeemtherapie en Video Home Training (VHT). Psycho- educatie is een onderdeel van al deze behandelingen.
Uit de literatuurstudie komt naar voren dat psycho- educatie te allen tijde een onderdeel is van de behandeling
en dat het meestal individueel of in groepsverband plaatsvindt. Meerdere malen wordt genoemd dat het een
educatieve en/ of opvoedkundige interventie is en dat het zich richt op vragen als wat er aan de hand is, wat er
moet gebeuren en hoe dat moet gebeuren. De therapeut probeert een perspectief te bieden op de betekenis
van het probleemgedrag. Tevens wordt geleerd hoe men met de beperkingen van de psychiatrische stoornis
om kan gaan. Psycho- educatie richt zich op de patiënt (van een psychiatrische stoornis) en diens verwanten.
De zorgactiviteiten van ouder- en gezinshulp worden in dit onderzoeksrapport beschreven middels een
beschrijving van de zorgactiviteit, de doelgroep, de doelstelling, de indicaties, de contra- indicaties, het
gewenste resultaat, de verwachtingen ten opzichte van de cliënt en de taak van de hulpverlener. Bij de
beschrijving van de literatuurstudie is allereerst het ontstaan en de ontwikkeling(en) die passend zijn bij de
zorgactiviteit beschreven, gevolgd door een beschrijving van de zorgactiviteit. Tevens wordt hierbij de
doelgroep, de doelstelling en de indicatiecriteria beschreven. Het begrip 'indicatiecriteria' omvat hier zowel de
indicaties, alsmede de contra- indicaties.
Met betrekking tot een keuze voor een verwijzing voor een zorgactiviteit zijn er verschillende verschillen en
overeenkomsten vast te stellen. Bij elke zorgactiviteit is motivatie belangrijk en ernstige psychiatrische problematiek bij ouder(s) wordt als contra- indicatie gezien. Psycho- educatie is, met uitzondering van de
systeemtherapie, ook een reden voor een verwijzing. Bij vragen over communicatie en/ of vragen over opvoeding verwijst men door naar IPG, mediatietherapie, oudercursus en VHT. Systeemtherapie wordt hierbij
alleen geïndiceerd bij vragen over communicatie. Er wordt tevens naar IPG, oudercursus en VHT verwezen als
ouders concrete handvatten willen.
Mediatietherapie en oudercursus richten zich op ouders en PEP richt zich het netwerk van het kind of de
jongere. De verwijzing naar de oudercursus en PEP wordt gedaan wanneer ouders er behoefte aan hebben om
te functioneren in een groep. Mediatietherapie wordt juist ingezet als ouders behoefte hebben aan een
individuele behandeling. Er wordt tevens een specifieke verwijzing naar PEP genoemd, namelijk dat PEP
geïndiceerd kan worden om ouders te laten nadenken over datgene wat zij willen, bijvoorbeeld welke
behandeling zij willen binnen Accare Emmen.
IPG, systeemtherapie en VHT richten zich op het systeem. Deze indicaties zijn met name gericht op
interactieproblemen en vragen met betrekking tot het systeemfunctioneren. IPG en systeemtherapie worden
vooral geïndiceerd wanneer het gaat om complexe vragen. Systeemtherapie onderscheidt zich doordat het zich
- naast de eerder genoemde indicaties - richt op relatieproblematiek en onderliggende problematiek. VHT
onderscheidt zich doordat er middels VHT inzicht wordt gegeven in de interacties, waarbij video een essentieel
middel is. Ook kan VHT geïndiceerd worden als er sprake is van hechtingsproblematiek. IPG onderscheidt zich,
doordat het ingezet kan worden om de veiligheid in een gezin te waarborgen.
Het antwoord op de probleemstelling hangt onder andere af van de vraag wat hoofdbehandelaars nodig
hebben met betrekking tot het verwijzen en hoe ze dit proces inzichtelijk willen krijgen. Verschillende
hoofdbehandelaars geven aan dat ze het maken van een zorgactiviteit lastig vinden. Redenen hiervoor zijn
onder andere: onvoldoende kennis over de zorgactiviteiten en het feit dat er een overlap is tussen de
zorgactiviteiten. Tevens gaven verschillende hoofdbehandelaars aan dat ze het lastig vonden om concreet te
beschrijven wat ze zien als indicatiecriteria. Vervolgens is er in het interview een behoeftepeiling gedaan
middels de vraag welke onderwerpen de hoofdbehandelaars in de beslisboom zouden willen zien staan. De
twee antwoorden die het meest vaak zijn genoemd zijn de indicaties en contra- indicaties en het niveau van de
ouders. Deze onderwerpen, genoemd door de hoofdbehandelaars, zouden ook in de beschrijving van de
zorgactiviteiten aanwezig moeten zijn. Omdat een beslisboom uiteindelijk niet mogelijk bleek, is er gekozen
voor een ander format, wat in dit onderzoeksrapport 'het keuzepad' wordt genoemd. Kort gezegd is het
antwoord op de probleemstelling dat de hoofdbehandelaars een concrete beschrijving van de zorgactiviteiten
van ouder- en gezinshulp nodig hebben, waarin de onderwerpen staan die ze graag in de beslisboom zouden
willen terugzien. Tevens kan het keuzepad dat hierbij is opgesteld een visuele ondersteuning bieden bij het
maken van de keuze voor een zorgactiviteit.