Samenvatting

Het psychomotorisch modulair aanbod binnen de verslavingszorg is veelal gericht op het leren herkennen van lichaamssignalen. Dit houdt verband met de op de klinische praktijk gebaseerde veronderstelling dat volwassenen met een stoornis in het gebruik van een middel een zeer beperkt contact hebben met hun lichaamssensaties.Uit literatuuronderzoek is naar voren gekomen dat er nog nauwelijks onderzoek is gedaan naar de lichaamsbeleving van deze populatie en dat duidelijke wetenschappelijke ondersteuning voor bovengenoemde hypothese ontbreekt. Op basis van deze resultaten is er gekozen voor een verkennende kwalitatieve onderzoeksopzet waarbij de volgende vraag is beantwoord: hoe beleven volwassenen met een stoornis in het gebruik van een middel hun lichaam?
Middels de onderzoeksmethode contextmapping zijn de verschillende dimensies van lichaamsbeleving in kaart gebracht waarbij informatie is verzameld met behulp van een collage, een ervaringswerkboek en een semi-gestructureerd interview. De onderzoeksgroep bestond uit 12 patiënten van Brijder Verslavingszorg. De gegevens uit het semi-gestructureerd interview zijn geanalyseerd met de gefundeerde theorie benadering. Bij de analyse zijn de volgende sensitizing concepts richtinggevend geweest: lichaamsbewustzijn, lichaamswaardering, lichaamsattitude, craving en middelengebruik en emoties.
Uit de resultaten van dit onderzoek is naar voren gekomen dat de seksualiteitsbeleving door een groot deel van de deelnemers als problematisch wordt ervaren.Verder blijkt het lichaamsbewustzijn voor opname in een klinische behandelsetting bij alle deelnemers slecht tot matig ontwikkeld te zijn. Na opname in een behandelsetting blijkt de onderzoeksgroep zich te onderscheiden in een groep van 5 deelnemers die lichaamssensaties veelal bewust waarneemt en op een gedetailleerd niveau beschrijft en een groep van 7 deelnemers die zich nauwelijks bewust is van lichaamssensaties en veel moeite heeft om zich gevoelsmatig uit te drukken. Aan pijn en vermoeidheid verbonden lichaamssensaties worden over het algemeen door een meerderheid van de deelnemers ontkend en aan emoties gerelateerde lichaamssensaties worden daar veelal niet mee in verband gebracht. De resultaten van dit verkennende onderzoek geven aanleiding om in kwantitatief vervolgonderzoek bij een grotere onderzoekspopulatie de subdimensies lichaamsbewustzijn en lichaamsattitude nader te onderzoeken.