Samenvatting

Familiebedrijven zijn van vitaal belang voor de Nederlandse economie omwille van hun
bijdrage aan de economische groei en de werkgelegenheid. Kenmerkend voor een familiebedrijf is
de interactie tussen een familie en het bedrijf, waarbij een familie invloed uitoefent op het
bedrijfsproces door een vertegenwoordiging in eigendom, management of bestuur. Hierdoor worden niet-economische familie-gerelateerde doelstellingen, zoals het overdragen van het bedrijf binnen de familie, harmonie tussen familieleden en familiale tewerkstelling vaak minstens even
belangrijk als de traditionele economische bedrijfsdoelstellingen.

In deze publicatie benadruk ik het belang van strategisch ondernemerschap om de continuïteit van het familiebedrijf te beschermen en de groei tot een ondernemende bedrijfsfamilie te bevorderen. Strategisch ondernemerschap omvat voldoende aandacht geven aan het exploiteren van het huidige concurrentieel voordeel en tegelijkertijd strategisch zoeken naar nieuwe marktkansen. Tijd vrijmaken om strategisch na te denken over de toekomst is van fundamenteel belang omdat zowel de kenmerken van families zelf, als die van de omgeving waarin het bedrijf actief is, onderhevig zijn aan radicale wijzigingen.
Hoewel kinderen steeds minder kiezen voor opvolging in het familiebedrijf zullen ze er eerder voor opteren indien het bedrijf groot is, ze de ondernemerschapstraditie al snel meekrijgen en hun ouders positieve rolmodellen zijn. Daarnaast geeft het opbouwen van een portfolio van bedrijven kinderen meer kans om met hun competenties aansluiting te vinden van bij één van de bedrijven in de familieholding. Steeds ouder wordende familieondernemers dienen dan wel tijdig zorg te dragen voor een vlot opvolgingsproces. Ook bij een niet-familiale opvolging zal strategisch ondernemerschap vereist zijn om het bedrijf en de familie voor te bereiden op een succesvolle verkoop.

Daarnaast onderkennen steeds meer instanties dat (familie)bedrijven momenteel opereren
in de context van een 4de industriële revolutie, waarbij o.a. digitalisering en de gen revolutie
zullen zorgen voor disruptieve wijzigingen in zowat alle bedrijfstakken. Bedrijven kunnen hun
concurrentiepositie enkel behouden indien ze zorg dragen voor een nog betere dienstverlening naar de klanten toe, de focus leggen op constante verbeteringen in hun producten en diensten, o.a. door het toevoegen van digitale capaciteiten, meer
samenwerken in innovatieprojecten en regelmatig hun verdienmodellen evalueren.

Strategisch ondernemerschap zou een continue stroom van incrementele en radicalere innovaties
dienen op te leveren, die zowel voordelen opleveren voor de familie, het bedrijf als de
samenleving. Om dit proces succesvol te kunnen voltooien is er een ondernemende alertheid
noodzakelijk, alsook een snel besluitvormingsproces. Daarnaast is het belangrijk om een lerende
cultuur te creëren, waarin creativiteit gestimuleerd wordt en falen wordt gepercipieerd als een
leeropportuniteit. De toegevoegde waarde die een familie kan leveren in dit proces is onder andere
gerelateerd aan een lange termijnoriëntatie, de gemotiveerde en loyale familiale medewerkers, een
flexibelere kennistransfer over generaties en een betere klantenoriëntatie. Ook op het vlak van
duurzame investeringen en maatschappelijke betrokkenheid lijken familiebedrijven beter te scoren
dan niet-familiebedrijven.
De sterke binding van de familie met het bedrijf, en de daardoor gecreëerde afhankelijkheid van de
inkomsten van het bedrijf, kan daarentegen ook leiden tot conservatisme en het vermijden van
ondernemend gedrag. Nog te veel families zijn volledig afhankelijk van één bedrijf, actief in één
sector en in één regio of land. Een diversificatie van de activiteiten of het uitbouwen van een
portfolio van bedrijven biedt de kans om het risico te spreiden en continuïteit te creëren voor de
volgende generatie van familieondernemers.
Deze rede sluit ik af met een aantal onderzoeksvragen die ik graag wil bespreken met
familieondernemers. We hopen familiale eigenaars en managers aan te sporen meer tijd vrij te maken
voor strategisch denken, alsook het verkennen van opportuniteiten en nieuwe groeikansen. Ik stel
daarnaast graag de medewerkers van het Landelijk Expertisecentrum Familiebedrijven voor die actief
betrokken zijn bij diverse onderzoeksthema’s betreffende ondernemende bedrijfsfamilies.