Samenvatting

Onderzoek binnen het thema ‘vorming en persoonsontwikkeling in het onderwijs. De vraag komt op of de aandacht voor vorming en persoonsontwikkeling in het onderwijs niet te veel naar de achtergrond is verdwenen. Om hier meer inzicht in te krijgen, voert de Onderwijsraad een verkenning uit naar de vraag wat onderwijs kan betekenen voor vorming en persoonsontwikkeling van leerlingen en studenten. Dit deelonderzoek richt zich met name op de persoonsvorming, maar ook elementen van maatschappelijke vorming komen aan de orde. Om zicht te krijgen op de mate waarin en de wijze waarop leraren in hun onderwijsactiviteiten vormend beogen te zijn en om hun intenties en manieren in beeld te krijgen is besloten in dit onderzoek de termen morele vorming, cultureelhistorische vorming en intellectuele vorming te hanteren als drie elementen van vorming en persoonsontwikkeling (ook wel persoonsvorming genoemd). Bij morele vorming gaat het om zaken als maatschappelijke verantwoordelijkheid leren nemen, het ontwikkelen van duurzame goede houdingen/deugden (bijvoorbeeld tolerantie, vrijgevigheid en geduld), aandacht voor normen en waarden, levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsonderwijs. ureel-historische vorming
behelst zaken als het bijbrengen van kennis en begrip van onze cultuur, historisch besef
bijbrengen, de waarde van kunst leren inzien en waarderen, leesbevordering/stimuleren tot het
lezen van literatuur en media-educatie (jongeren leren omgaan met media als Internet, radio en
tv). Bij intellectuele vorming tot slot gaat het om zaken als kritisch leren denken, de waarde van
debatteren op basis van redelijke argumenten leren inzien, een onderzoekende houding
stimuleren, enthousiasme voor leren overbrengen en filosofie/ filosoferen.
De doelgroep van het onderzoek wordt gevormd door leerkrachten en docenten: wat vragen
vorming en persoonsontwikkeling van hen? Welke taakopvattingen hebben leerkrachten en
docenten? Hebben vorming en persoonsontwikkeling daar ook een plaats in en zo ja, welke? Welke
competenties hebben leerkrachten en docenten daarvoor nodig? En ten aanzien waarvan zijn
leraren handelingsverlegen, welke belemmeringen ervaren zij?