Samenvatting

Dit praktijkonderzoek staat in het teken van het stimuleren van zelfstandig werken van basisschoolleerlingen. Het doel van dit praktijkonderzoek is het stimuleren van het zelfstandig werken van alle leerlingen in de groepen 1/2 tot en met 6 tijdens alle vakken. Dit onderzoeksverslag beschrijft het doel in het onderzoek, namelijk het aanreiken van handvatten, in de vorm van leerkrachtvaardigheden en onderwijsleermiddelen, die de leerkrachten kunnen inzetten om het zelfstandig werken van leerlingen stap voor stap te stimuleren binnen het reken-wiskundeonderwijs in de groepen 1/2 tot en met 6. De centrale vraagstelling waar dit praktijkonderzoek zich op richt, luidt als volgt:
‘Welke leerkrachtvaardigheden en onderwijsleermiddelen stimuleren het zelfstandig werken van leerlingen in de middenbouw, groep 1/2 tot en met 6, tijdens de rekenlessen?’
Aan de hand van vooronderzoek is de huidige situatie op de school, wat het zelfstandig werken betreft, in beeld gebracht. Hiervoor zijn de schooldocumenten geraadpleegd en zijn de leerkrachten benaderd aan de hand van een vragenlijst. De informatie uit deze instrumenten heeft bijgedragen aan het opstellen van de handelingsverlegenheid: de leerkrachten ervaren geen doorgaande lijn wat het stimuleren van het zelfstandig werken van de leerlingen betreft.
Allereerst is er aan de hand van literatuur onderzoek gedaan naar het belang van zelfstandigheid binnen de maatschappij, naar wat zelfstandig werken inhoudt, welke voorwaarden er gelden en in welke vormen zelfstandig werken voorkomt binnen het basisonderwijs. Uit vooronderzoek en literatuuronderzoek is gebleken dat zelfstandig werken het zonder directe hulp van de leerkracht aanpakken van taken en oplossen van problemen inhoudt. Om hiertoe in staat te zijn, hebben zowel leerkrachten als leerlingen vaardigheden nodig die getypeerd kunnen worden als leerkrachtvaardigheden, leerlingvaardigheden en onderwijsleermiddelen.
Om de mogelijkheden tot het opzetten van een doorgaande lijn voor zelfstandig werken te achterhalen, is aan de leerkrachten een vragenlijst voorgelegd en zijn leerlingen geïnterviewd. Met de vragenlijst is achterhaald welke leerkrachtvaardigheden en onderwijsleermiddelen al wel en nog niet structureel worden ingezet. Met de interviews is achterhaald hoe leerlingen het inzetten van leerkrachtvaardigheden en onderwijsleermiddelen ervaren en waar zij behoefte aan hebben om nog beter zelfstandig te werken.
De resultaten uit de vragenlijsten en interviews zijn met elkaar vergeleken waaruit geconcludeerd kan worden dat er op de school nog geen doorgaande lijn bestaat wat het zelfstandig werken van leerlingen betreft. Deze kan behaald kan worden door het schoolbreed inzetten van dezelfde leerkrachtvaardigheden en onderwijsleermiddelen. Ook kunnen de doelen vanuit de cursus Gedrag is een vak (leerlijn Leren leren) in alle groepen worden ingezet waarmee aan schoolbrede afspraken tegemoet wordt gekomen.