Samenvatting

In de loop van 2007 deed de Hoge Raad een drietal uitspraken in geschillen tussen ondernemingen over de uitleg van tussen hen gesloten overeenkomsten. Er zijn overeenkomsten, aldus de Hoge Raad, waarbij een taalkundige uitleg van een overeenkomst over het algemeen voorop staat.
Tot het moment van de uitspraken van de Hoge Raad in 2007 met betrekking tot de uitleg van commerciële overeenkomsten, werden commerciële overeenkomsten uitgelegd aan de hand van de beginselen pacta sunt servanda, contractsvrijheid, entire agreement clauses, redelijkheid en billijkheid en de Haviltex-norm.
De uitspraken van de Hoge Raad hebben met betrekking tot de beginselen pacta sunt servanda en de contractsvrijheid geen verandering gebracht. Dit in tegenstelling tot de redelijkheid en billijkheid en de Haviltex-norm; de rol van beide beginselen is door de uitspraken van de Hoge Raad enigszins beperkt. Wat betreft de entire agreement clause kan gesteld worden dat deze de taalkundige uitleg van overeenkomsten onderstreept; na de uitspraken van de Hoge Raad wordt er nog meer waarde gehecht aan de entire agreement clause.
Het Burgerlijk Wetboek kent geen bepalingen over de uitleg van overeenkomsten. De uitleg van overeenkomsten is daarmee geheel aan de rechtspraak overgelaten. Bovengenoemde arresten hebben in de lagere rechtspraak veel navolging gevonden. De Hoge Raad lijkt langzaamaan meer in de richting van het common law systeem te gaan, waar de taalkundige uitleg van overeenkomsten al langer de boventoon voert.
De Hoge Raad stelde in zijn uitspraken dat wanneer beide partijen professioneel zijn en wanneer beide partijen zich bij de totstandkoming van de overeenkomst bij laten staan door juristen, de kans klein is dat er bepalingen zullen worden opgenomen die partijen anders bedoelden of waar partijen niet achter staan. Maar wanneer kan een partij als professioneel worden bestempeld? Om dit af te kunnen bakenen zullen een aantal factoren moeten worden bekeken. Zo zal bijvoorbeeld moeten worden gekeken naar de soort overeenkomst, de omzet, het feit of er een juridisch adviseur betrokken is bij het aangaan van overeenkomsten en de ervaring van de B.V.. De arresten van de Hoge Raad uit 2007 met betrekking tot commerciële overeenkomsten hebben een grote invloed gehad op de Nederlandse overeenkomstenpraktijk. Na de betreffende uitspraken hecht de Hoge Raad nu, na jaren van uitleg vanuit de context, meer waarde aan contractsvrijheid en de verbindende kracht van afspraken. Bovenstaande ontwikkeling is over het algemeen met instemming begroet.
Het is echter niet zo, dat bij een commerciële overeenkomst standaard voor een tekstuele uitleg wordt gekozen. Hiervoor dient eerst aan een aantal eisen te worden voldaan. De rechter zal eerst altijd die eisen nalopen alvorens al dan niet voor een tekstuele uitleg te kiezen.
Doordat commerciële overeenkomsten steeds meer tekstueel zal worden uitgelegd, wordt de kans steeds kleiner dat bij onduidelijkheid over de uitleg van de tekst van de overeenkomst deze onduidelijkheid door de rechter ingevuld gaat worden aan de hand van wat redelijk en billijk is. Gevolg hiervan kan zijn dat de rol van de rechter kleiner wordt.
Omdat er bij commerciële overeenkomsten steeds vaker wordt gekozen voor een tekstuele uitleg wordt ook de rol van de redelijkheid en billijkheid bij commerciële overeenkomsten steeds kleiner. Juristen en hun cliënten zullen zich steeds meer moeten bekommeren om een zuivere formulering van bepalingen in een
overeenkomst en minder snel mogen vertrouwen op de leer van de redelijkheid en billijkheid.