Samenvatting

Goed begrijpen wat je leest is het belangrijkste doel van het leesonderwijs. Hiermee gaat het
in Nederland niet echt goed. Niet alleen daalt de positie van Nederland internationaal gezien
gestaag, vooral het ontbreken van leesplezier van onze leerlingen valt sterk op. In de praktijk
van het begrijpend leesonderwijs, staat het aanleren en oefenen van begrijpend leesstrategieën
centraal.
De laatste jaren is een óf-óf discussie ontstaan. Sommigen stellen dat relevante achtergrondkennis
doorslaggevend is voor begrip. Begrijpend leesonderwijs zou dan ook vooral gericht moeten zijn
op het opbouwen van kennis van de wereld. Anderen stellen dat kennis hebben van begrijpend
leesstrategieën en wanneer deze te gebruiken essentieel is.
Uit onderzoek is bekend dat leesbegrip door een veelheid aan elementen beïnvloed wordt:
1. Achtergrondkennis; 2. Woordenschat; 3. Kennis van genre en tekststructuur; 4. Kennis
van waarom en wanneer strategieën in te zetten; 5. Praten over teksten; 6. Schrijven over of
herschrijven van teksten; motivatie voor het lezen van een tekst.
In het begrijpend leesprogramma DENK! voor het basisonderwijs, komen deze elementen
tegelijkertijd aan de orde. In DENK! wordt zowel gewerkt aan het opbouwen van
achtergrondkennis, als aan het bewust activeren van leesbegrip, door te werken met aan de
zaakvakken gerelateerde thema’s, die ongeveer acht weken duren. Er zijn twee soorten lessen
ontwikkeld die in ieder thema gegeven worden. Lesvariant 1 (de KiloMeters-les) is verwant
aan de stilleesles in het LIST-project. Tijdens deze lessen lezen de leerlingen tenminste twee
boeken over het thema om hun kennis over het thema op te bouwen. Tijdens lesvariant 2 (de
Reading to Learn-les (R2L)), wordt de leerlingen geleerd teksten over het thema te begrijpen
die zij zelfstandig nog niet kunnen lezen. In deze rapportage is een onderbouwing gegeven van
DENK!, is het programma uitgewerkt in een handleiding en zijn de eerste resultaten beschreven.