Samenvatting

In dit onderzoek staat het geweldsgebruik door de politie centraal. De politie heeft geweldsmonopolie, dit houdt in dat zij het recht hebben om geweld te gebruiken om ervoor te zorgen dat de rechtsorde gewaarborgd wordt. Indien een burger te maken heeft gehad met politiegeweld en hij is van mening dat dit niet juist is verlopen, kan hij dit op verschillende manieren aankaarten. Hij kan een klacht indienen bij de Nationale ombudsman. De ombudsman kijkt dan of er sprake is van behoorlijk politieoptreden. De politie is verplicht mee te werken aan het onderzoek, zij zijn echter niet verplicht om het oordeel van de ombudsman op te volgen. Een andere manier om het politiegeweld aan te kaarten is aangifte doen. Uiteindelijk beslist de officier van justitie of er tot strafrechtelijk vervolging moet worden overgegaan.

De rechter toetst het politiegeweld aan de Politiewet 2012, de Ambtsinstructie en aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Bij proportionaliteit wordt gekeken naar de evenredigheid tussen doel en middel. Indien een verdachte zwaar geweld gebruikt, mag een agent ook zwaar geweld gebruiken. Een agent mag niet van dichtbij op een persoon schieten. Er mag pas geweld worden gebruikt als er sprake is van een dreigende situatie, hier wordt onder verstaan dat de verdachte een wapen bij zich draagt. Een vermoeden dat de verdachte een wapen heeft is al voldoende om te spreken van een dreigende situatie. Daarnaast moet de agent respect hebben voor de lichamelijke integriteit van burgers en mag daarom niet zomaar (zwaar) geweld gebruiken. Uit het jurisprudentieonderzoek zijn ook een aantal zaken naar voren gekomen waarbij de agent door bleef gaan met geweldsgebruik terwijl de burger zijn verzet al had gestaakt. De rechter acht dit disproportioneel. Naar aanleiding van het jurisprudentieonderzoek zijn er een aantal omstandigheden te onderscheiden waarbij de agent geen gebruik mag maken van het vuurwapen, hij mag niet schieten op/bij:
- Rijdende auto’s
- Een persoon waarvan de identiteit bekend is
- Een Inbraak waarbij de bewoners niet thuis zijn
- Een misdrijf waar minder dan 4 jaar straf op staat.

Daarnaast oordeelt de rechter dat er niet te snel geweld moet worden gebruikt. Eerst moeten de lichtere geweldsmiddelen, indien mogelijk, worden uitgeput voordat wordt overgegaan tot een zwaar middel zoals een vuurwapen.

De Nationale ombudsman beoordeelt naast de rechtmatigheid ook de behoorlijkheid van het overheidsoptreden. Hij kijkt eerst of de agent heeft gehandeld vanuit zijn functie. Vervolgens wordt gekeken welk behoorlijkheidsvereiste bij de klacht van toepassing is. Als het gaat om politiegeweld wordt vaak het behoorlijkheidsvereiste ‘Respecteren van grondrechten’ geschonden.
Er wordt ook nog ingegaan op de verschillen en overeenkomsten tussen de procedure bij de Nationale ombudsman en de rechter. Een groot verschil is dat uitspraken van de rechter bindende werking hebben, in tegenstelling tot de oordelen van de ombudsman. De Nationale ombudsman heeft nog de mogelijkheid om een onderzoek uit eigen beweging te starten.

Het is van belang dat de ombudsman kennis heeft van wat er speelt met betrekking tot politiegeweld in het strafrecht. Hij kan deze informatie gebruiken bij onderzoeken om ervoor te zorgen dat zijn oordeel zo compleet mogelijk is.