Samenvatting

Het moment van inwerkingtreding van de Omgevingswet staat op dit moment op begin 2019. Met de Omgevingswet krijgt de provincie Zuid-Holland een aantal nieuwe instrumenten die voor een deel lijken op de huidige, maar ook nieuwe elementen bevatten. De omgevingsverordening is er hier een van. Omdat nog veel onbekend is over hoe de omgevingsverordening er uit moet gaan zien is er bij de provincie Zuid-Holland behoefte aan kennis over de punten waar al wel iets over te zeggen valt. De thema’s die in dit onderzoek zijn meegenomen zijn: bestuurlijke en maatschappelijke context, bestuurlijke afwegingsruimte, het subsidiariteitsbeginsel en integraliteit.

Dit onderzoek bestaat uit een theoretisch en een praktijkgericht onderdeel. Voor het theoretische deel is een overzicht gemaakt van alle nieuwe instrumenten van de provincie en welke huidige instrumenten hierin opgaan. Ook is beschreven op welke wijze de omgevingsverordening doorwerkt op het niveau van gemeenten. Voor het praktijkgedeelte is gekeken naar de rol van de thema’s volgens verschillende partijen. Aan de hand van deze thema’s zijn interviews gevoerd met gemeenten, een andere provincie en enkele medewerkers van de provincie Zuid-Holland zelf.

Voor alle taken en instrumenten geldt dat het subsidiariteitsbeginsel in acht moet worden genomen. Volgens dit beginsel ligt de bevoegdheid voor het uitvoeren van de taken en bevoegdheden op grond van de wet in principe bij gemeenten. Wanneer de provincie van mening is dat er sprake is van een provinciaal belang dat zij doelmatiger en doeltreffender kan behartigen kan zij, met voldoende motivatie, bepalen dat de provincie deze taken en bevoegdheden kan uitvoeren. In het geval van een nationaal belang kan het Rijk, onder dezelfde voorwaarden, de taken en bevoegdheden uitvoeren.

In de omgevingsverordening kunnen algemene regels, instructieregels en omgevingswaarden worden opgenomen. Algemene regels hebben betrekking op het gebruik van de fysieke leefomgeving en zijn gericht tot burgers en bedrijven. Door middel van instructieregels kan de provincie regels stellen over de uitoefening van taken en bevoegdheden door bestuursorganen zodat zij kunnen voldoen aan de bij omgevingsverordening gestelde omgevingswaarden of andere doelstellingen. Omgevingswaarden zijn doelen voor gewenste staat van de fysieke leefomgeving. Er kan bijvoorbeeld een maximaal toelaatbare hoeveelheid van een bepaalde stof worden opgenomen.

De omgevingsverordening is belangrijk voor gemeenten, deze werkt namelijk door op gemeentelijk niveau. Niet alleen door middel van instructieregels. Ook de omgevingswaarden zijn voor de gemeente van belang. Wanneer in een bepaalde gemeente een omgevingswaarde overschreden dreigt te worden dient de gemeente een programma vast te stellen om weer aan de waarde te voldoen.
De gekozen thema’s zijn er belangrijk in het nieuwe stelsel. Om een goede omgevingsverordening vast te stellen dient de provincie deze thema’s in acht te nemen. Allereerst moet worden gekeken naar de bestuurlijke context. De relatie tussen het bestuur en het ambtelijk apparaat speelt een rol. Maar ook de sturingsfilosofie van de organisatie. Om gemeenten zekerheid te bieden is het noodzakelijk dat de omgevingsvisie en de omgevingsverordening op één lijn zitten en één sturingsfilosofie uitademen.

In een veelzijdige provincie als Zuid-Holland zijn ook de maatschappelijke vraagstukken waar de verschillende gemeenten en de provincie zelf mee worstelen erg verschillend. Het is voor de provincie zaak op zicht te hebben op de verschillende vraagstukken en waar nodig met gemeenten te sparren en mee te denken over een oplossing.

Omdat het subsidiariteitsbeginsel een grote rol speelt binnen het nieuwe omgevingsrecht zal de provincie bepaalde verantwoordelijkheden moeten loslaten. Deze komen bij de gemeenten te liggen. Gemeenten hebben ook behoefte aan bestuurlijke afwegingsruimte om zelf hun vraagstukken aan te pakken. Zij ervaren de provincie nu soms als te sturend.

Om in het nieuwe stelsel integrale afwegingen te maken moeten zo veel mogelijk mensen bij die afweging worden betrokken. Niet alleen intern, maar ook extern. Intern gaat het om verschillende beleidsvelden. Extern gaat het om alle verschillende partners van de provincie, onder andere gemeenten, waterschappen en omgevingsdiensten.

Voor alle thema’s geldt dat de provincie in gesprek moet met haar partners. Gemeenten hebben de provincie graag als gesprekspartner. Ze zien dit ook als een positief punt in de relatie. Door het gesprek aan te gaan komen belangen boven tafel en kan samen aan een oplossing worden gewerkt.