Samenvatting

Op 1 april 2014 werd het adolescentenstrafrecht (hierna: ASR) zoals wij dat nu kennen ingevoerd. Kortgezegd houdt het ASR in dat minderjarigen (16 tot 18 jaar) middels het volwassenenstrafrecht kunnen worden berecht en meerderjarigen (18 tot 23 jaar) middels het jeugdstrafrecht. Voorheen was toepassing van het jeugdstrafrecht op meerderjarige verdachten enkel mogelijk in de leeftijdscategorie 18 tot 21 jaar. De achterliggende gedachte voor deze verruiming was dat uit onderzoek bleek dat 30% van alle verdachten van strafbare feiten in 2009, tussen de 16 en 23 jaar oud was. Daarnaast bleek uit recent onderzoek dat veel psychische functies die van belang zijn voor de totstandkoming van maatschappelijk gewenst gedrag pas rond het 23e tot 25e jaar tot volledige ontwikkeling komen. Gezien het gegeven dat deze functies bij de leeftijdsgroep 16 tot 23 jaar nog niet volgroeid zijn, komt grensoverschrijdend gedrag en criminaliteit bij deze groep juist vaak voor. Reden genoeg, zo vond staatssecretaris Fred Teeven, om op 12 december 2012 een wetswijziging in te dienen voor een landelijk ASR.
De advocaat speelt een grote rol in de strafprocedure van een verdachte. Hij adviseert, bemiddelt, onderhandelt en procedeert in het belang van zijn cliënt. De rol van de advocaat in strafzaken begint al vanaf het moment van aanhouding van de verdachte door de politie. Toepassing van het ASR op de doelgroep 18 tot 23 jaar, kan voor de verdachte in kwestie van grote meerwaarde zijn. De meerderjarige verdachte wordt dan berecht middels het jeugdstrafrecht. Het jeugdstrafrecht heeft als hoofddoel heropvoeding van de dader en biedt de mogelijkheid om de dader te laten leren van zijn daden. Toepassing van het ASR op een meerderjarige is daarom een mooie uitkomst, kijkend vanuit de ogen van de advocatuur.
Het ASR zoals wij dat nu kennen is nog vrij nieuw en dat maakt dat er nog veel onduidelijkheden bestaan rondom dit onderwerp. Want hoe wordt het ASR in de praktijk toegepast? En zijn er ook mogelijkheden voor de advocatuur om het ASR al vóór de terechtzitting te realiseren? Dit zijn vraagstukken waar Haagrecht Advocaten in de praktijk tegenaan loopt. Het doel van dit onderzoek is dan ook om een advies uit te brengen aan Haagrecht Advocaten over het ASR. Dit bracht de volgende centrale vraag tot stand:
“Welk advies kan Haagrecht Advocaten haar cliënten geven over de toepassing van het ASR, op basis van wet- en regelgeving, literatuur- en jurisprudentieonderzoek?“
4
Om te onderzoeken welke redenen de rechter beslissend acht voor het al dan niet toepassen van het ASR, zijn in dit rapport 38 uitspraken van rechters onderzocht, waarin het ASR een rol speelde. De uitspraken zijn geanalyseerd aan de hand van een aantal topics:
• de leeftijd van de verdachte ten tijde van het plegen van het strafbare feit;
• de persoonlijkheid van de verdachte;
• de ernst van het strafbare feit;
• de omstandigheden waaronder het strafbare feit is begaan;
• de voor de rechter beschikbare bronnen.
Daarnaast heeft er een grondige literatuurstudie plaatsgevonden om tot beantwoording te kunnen komen van de centrale vraag.
Uit dit onderzoek is gebleken dat een juiste toepassing van het ASR van groot belang is. Ten aanzien van het toepassen van het ASR op minderjarige verdachten kan worden gesteld dat dit zeer ingrijpend is. Uit literatuurstudie en praktijkstudie is gebleken dat het enkel bij uitzondering voorkomt dat het ASR op een minderjarige verdachte van toepassing wordt verklaard. Als het ASR wordt toegepast op minderjarigen, is vaak aan bijna alle gronden van art. 77b Sr voldaan, terwijl deze gronden alternatief staan voorgeschreven. Ten aanzien van de doelgroep 18 tot 23 jarigen is uit dit rapport gebleken dat toepassing van het ASR voornamelijk voorkwam indien de persoonlijkheid van de verdachte daartoe aanleiding gaf. De persoonlijkheid van de verdachte kan goed in kaart worden gebracht door rapportages van deskundigen. De rechter hecht veel waarde aan dergelijke rapportages en neemt adviezen die in die rapportages worden gegeven vaak over in zijn beoordeling. Het is daarom van belang dat de verdachte openheid geeft van zaken en meewerkt aan de totstandkoming van dergelijke rapportages.