Samenvatting

Binnen de residentiële jeugdinstellingen (justitieel of jeugdzorg) verblijven jongeren veelal gezamenlijk op leefgroepen, waarbij zij worden begeleid door pedagogisch medewerkers. De meeste gesloten geplaatste jongeren kampen met gedragsproblemen, veelal in combinatie met complexe onderliggende problemen op bijvoorbeeld op sociaal-emotioneel, cognitief en sociaal vlak (zoals familie gerelateerde problemen). Veel jongeren hebben een beperkte spanningsboog en er is een hoge prevalentie Licht Verstandelijk Beperkten (LVB) onder de populatie of ervaren moeilijkheden met lezen en het begrijpen van complexe vragen.
Ondanks de individuele verschillen en de moeilijkheden in het diagnosticeren van de jongeren, hebben zij in elk geval een aantal dingen gemeen: ze kunnen de leefgroepen niet zelfstandig verlaten en er is sprake van een vastgestelde dagelijkse routine waar ze in mee dienen te draaien en verplichte behandeling. Het leven in een residentiële instelling heeft daarmee een grote impact op de privacy beleving en bewegings- en keuzevrijheid van de jongeren. De specifieke achtergrondkenmerken en karaktereigenschappen van de jongeren maken dat elke jongere verschillend reageert op het opgesloten zijn. Op de leefgroep is er hierdoor sprake van een bijzondere sociale situatie, waarin zowel jongeren als groepsleiders constant op elkaar reageren. Om het leefklimaat en verschillende aspecten van het leefklimaat te meten, is de Prison Group Climate Instrument (PGCI) ontwikkeld (Van der Helm, Stams, & Van der Laan, 2011). De PGCI is een versie van de vragenlijst ontwikkeld voor volwassenen in forensische instellingen, maar wordt inmiddels ook in residentiële jeugdzorg veelvuldig gebruikt. Een versie van de vragenlijst onder de naam GCI (Group Climate Instrument) is geschikt voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar. Er zijn ook versies van de vragenlijst voor kinderen van 4 tot 8 jaar en van 8 tot 14 jaar: de GCIC (Group Climate Instrument for Children). De vragenlijst voor jongeren tussen 8 tot 14 jaar is overigens beter geschikt voor jongeren met LVB-problematiek.