Samenvatting

Mijn onderzoek heb ik gedaan voor Wigman, Sardjoe & Van Weegberg Advocaten, zij zijn gespecialiseerd in het familierecht. Ik heb onderzoek gedaan naar de toepassing van het klemcriterium. Het klemcriterium betekent dat de rechter kan bepalen dat een ouder eenhoofdig ouderlijk gezag krijgt als er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zal raken bij gezamenlijk ouderlijk gezag. Voor Wigman, Sardjoe & Van Weegberg Advocaten was het niet precies duidelijk wanneer het klemcriterium van toepassing is. Het klemcriterium kan worden toegepast in zaken waar het gaat over het gezamenlijk of eenhoofdig ouderlijk gezag. De rechter kan beslissen dat er sprake is van het klemcriterium als er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zal raken als de ouders gezamenlijk het ouderlijk gezag blijven uitoefenen. Als het klemcriterium wordt toegepast, wordt het gezamenlijk ouderlijk gezag beëindigd. Of bij een verzoekschrift tot het verkrijgen van het gezamenlijk ouderlijk gezag wordt dit getoetst aan het klemcriterium; als dit niet van toepassing is wordt het gezamenlijk ouderlijk gezag toegekend.

Het doel van mijn onderzoek was erachter komen in welke gevallen het klemcriterium wordt toegepast en ook aan de orde is en wat precies de argumenten zijn waarop de rechter concludeert dat het klemcriterium moeten worden toegepast en aan de orde is. De centrale vraag van mijn onderzoek is: ‘Welk advies kan Wigman, Sardjoe & Van Weegberg Advocaten worden gegeven op basis van wetsanalyse en literatuur-, jurisprudentie-, en dossieronderzoek met betrekking tot de invulling van het klemcriterium?’ In de wetten en de literatuur heb ik onderzocht hoe het ouderlijk gezag en het klemcriterium precies is geregeld. In de jurisprudentie heb ik onderzocht hoe het klemcriterium wordt toegepast door de rechter en in de dossiers heb ik onderzocht hoe het klemcriterium nu al wordt toegepast door Wigman, Sardjoe & Van Weegberg Advocaten.

Het klemcriterium is door de Hoge Raad vastgesteld, en is later gecodificeerd in het Burgerlijk Wetboek. De rechters hebben door verschillende uitspraken nadere invulling gegeven aan het klemcriterium. Uit mijn jurisprudentieonderzoek blijkt dat bij verschillende soorten zaken het klemcriterium van toepassing is. Dit is zo als de ouders niet meer met elkaar kunnen communiceren of als de ouders het belang van het kind niet meer voorop kunnen stellen. Ook als de ouders niet gezamenlijk beslissingen kunnen nemen die in het belang van het kind zijn wordt het klemcriterium toegepast, of als de ouders elkaar diskwalificeren, of als de ontwikkeling van het kind in het gedrang komt. Ook als het kind of de ouder bang is voor de andere ouder door opgelopen trauma’s of als ouders geen vorm kunnen geven aan het ouderschap en dus niet in staat zijn om ouder te zijn van het kind, is het klemcriterium van toepassing. Ook de duur van het echtscheidingsproces is van belang: als ouders nog in scheiding liggen, is het logisch dat ze niet goed met elkaar kunnen communiceren. Als de ouders echter lange tijd na de scheiding nog niet met elkaar kunnen communiceren, is het klemcriterium van toepassing.

Het klemcriterium is niet van toepassing als de ouders nog met elkaar kunnen communiceren. De wetgever gaat uit van gezamenlijk ouderlijk gezag, de rechter probeert dan ook altijd mogelijkheden te zoeken zodat ouders gaan werken aan verbetering van de communicatie. Ook als de andere ouder altijd heeft meegewerkt bij het uitoefenen van het ouderlijk gezag en hij ook in de toekomst altijd zijn medewerking zal verlenen, is het klemcriterium niet van toepassing. Ook als er kans is dat één van de ouders buitenspel zal worden gezet bij eenhoofdig ouderlijk gezag kiest de rechter ervoor om de ouders gezamenlijk het ouderlijk gezag te laten uitoefenen.

Uit het dossieronderzoek blijkt dat Wigman, Sardjoe & Van Weegberg Advocaten het klemcriterium al toepast in hun verzoek- en verweerschriften. In hun verzoek- en verweerschriften doen zij een beroep op grond van de communicatie, de gezamenlijke gezagsbeslissingen, het diskwalificeren van ouders, het vormgeven aan het ouderschap, de belangen van het kind en de betrokkenheid van de ouders met het kind.

Het blijkt dat er wordt gekeken naar de communicatie, hoe de beslissingen worden genomen en het vormgeven aan het ouderschap. Daarnaast wordt er gekeken naar de gemeenschappelijke basis en naar de belangen en de ontwikkeling van het kind. Al deze argumenten worden gewogen door de rechter, de rechter beslist dan of het klemcriterium van toepassing is of niet. Als één van deze onderwerpen of meerdere onderwerpen zodanig slecht zijn dat er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zal raken, krijgt één van de ouders eenhoofdig ouderlijk gezag. Wigman, Sardjoe & Van Weegberg Advocaten wordt aanbevolen om deze onderwerpen te verwerken in hun verzoek- en verweerschriften, ook kunnen zij gebruikmaken van de argumenten die staan in hoofdstuk 7 en ze kunnen gebruikmaken van bijlage II.