Samenvatting

Verzilting, een onzichtbaar probleem dat steeds vaker het oppervlak bereikt. Deze geleidelijke toename van het zoutgehalte in de bodem wordt veroorzaakt door indringing van zilt zeewater in de ondergrond, wat door de zeespiegelstijging in de toekomst alleen maar zal versnellen. Zo ook in het Noordzeekanaalgebied. Dit vroegere estuarium van het Oer-ij stond in open verbinding met de Noordzee waardoor het gebied gekenmerkt werd door brakke natuur. Na natuurlijke dichtslibbing van deze verbinding is in 1876, na inpoldering van het gebied, is het Noordzeekanaal voltooid. Dit is niet alleen een toegang voor schepen maar ook het zoute zeewater. De bijkomende verzilting van het Noordzeekanaalgebied is voelbaar in de Houtrakpolder, gelegen ten westen van de Amsterdamse haven. De provincie Noord-Holland heeft in het kader van het Natuurnetwerk Nederland een van de eerste brakwater natuurgebieden aangelegd in deze verzilte polder: de Houtrakkerbeemden.

Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen hoe het brakke watersysteem van de Houtrakkerbeemden functioneert en om te achterhalen of ingrepen in het systeem nodig zijn. De onderzoeksvraag luidt: In welke mate zijn er ingrepen noodzakelijk om het watersysteem van de houtrakkerbeemden optimaal te laten functioneren naar natuurdoeltype N12.04 Zilt - en overstromingsgrasland?

Dit is onderzocht door middel van literatuuronderzoek, eigen veldmetingen die uitgezet zijn tegen eerdere monitoringsdata van Staatsbosbeheer en de provincie Noord-Holland en interviews met beleidsmakers, beheerder en belanghebbenden.

Uit het onderzoek blijkt dat het watersysteem van de Houtrakkerbeemden voldoet aan de gewenste fysisch-chemische eigenschappen, op fosfaat na. Door het verwaarloosbare aanwezige nitraatgehalte, en daarmee stikstof, lijken de effecten hiervan op de biologische kwaliteit echter beperkt.

Opvallend zijn de hoge chloridegehaltes gemeten in de zijsloten verbonden aan de centrale slenk van de Houtrakkerbeemden waar juist de chloridegehaltes wat achterblijven. Door de gemeten kweldruk en het brakke karakter van het grondwater lijken dit dan ook de locaties waar verzilting het watersysteem beïnvloedt. De ondiepe inlaat in Zijkanaal C, die dient als zoutbron, laat water in uit Zijkanaal C waarin de chloridegehaltes sterk variëren door de afwaterende functie van het kanaal zelf, de locatie dicht bij een prominent uitmaalpunt en neerslag. Dit heeft als gevolg dat het inlaatwater voor de Houtrakkerbeemden een zoet tot licht brak karakter heeft. De brakke kwel uit de ondergrond lijkt hierdoor een grotere rol te spelen in het brakke karakter van de Houtrakkerbeemden dan het inlaatwater.

Doordat de gewenste fysisch-chemische eigenschappen behaald worden is er geen noodzaak voor maatregelen in het gebied. Wel is er ruimte voor verbetering van het bestaande inlaatregime door middel van afstemming op de aanwezige chloridegehaltes gemeten door het meetpunt van Rijkswaterstaat in het Noordzeekanaal.

Aangezien het onderzoek het belang van het brakke kwel als zoutbron benadrukt, wordt aangeraden de aanwezigheid van deze kwel, en daarmee de duurzaamheid van het systeem, te monitoren. Al met al, kan gesteld worden dat de Houtrakkerbeemden een echt voorbeeldproject is voor brakke natuurgebieden in Nederland.