Samenvatting

In Nederland komen jaarlijks ongeveer dertigduizend mensen vrij uit detentie (WODC, 2020).
Ongeveer de helft van de ex-gedetineerden gaat na twee jaar weer de fout in. Deze groep heeft vaak
voor detentie al problemen op gebied van wonen, werken, schulden, verslavingsproblematiek en
psychische stoornissen (Menger & Geenen 2024). Uit onderzoek blijkt dat veel ex-gedetineerden
problemen ervaren op het gebied van basisvoorwaarden. Zo heeft 15% bij uitstroom uit detentie geen
geldig identiteitsbewijs en 36% heeft een maand na detentie geen inkomen (WODC, 2020). Dit levert
stress op die het gedrag en denken ontregelen (Bosker & Donker 2024). Ook blijkt uit onderzoek dat
er een sterke relatie is tussen financiële problemen en recidive en dat ruim een derde van het delict
gedrag samenhangt met financiële problemen (van Beek 2024).
Voor de begeleiders en nieuwe cliënten forensische zorg van SaS hebben wij een onderzoek
uitgevoerd om te verhelderen wat er nodig is bij de terugkeer van forensische cliënten in de
samenleving, op gebied van wonen en inkomen, zodat zij een goede start kunnen maken en er minder
kans is op recidive.
Door middel van interviews met een cliënt, de reclassering, casemanager P.I. & D.J.I, de gemeente en
een andere organisatie (Unlimited hulpverlening) hebben wij verschillende meningen en ervaringen in
beeld gebracht. Tevens heeft een literatuuronderzoek ons geholpen het probleem in kaart te brengen en
best practices te verzamelen. Dit is terug te lezen in de hoofdstukken 2 en 3. In hoofdstuk 1 is het
uiteindelijke product beschreven wat als hulpmiddel kan dienen voor de begeleiders van SaS.
Hoofdstuk 4 geeft aanbevelingen voor de organisatie.
Wij hebben een checklist ontworpen die kan worden gebruikt door de begeleiders om het proces van
een nieuwe cliënt goed te laten verlopen, en dan met name gericht op de basisvoorwaarden (DIGID,
geldige identiteitskaart, huisvesting, inkomen). In de checklist is een onderverdeling gemaakt in de
preclientfase, de clientfase en de evaluatiefase. De checklist bestaat uit een afvinklijst waarop kan
worden bijgehouden welke stappen al voltooid zijn en er is per fase een toelichting beschreven van
wat er precies wordt bedoeld en waar je aan kan denken. Zie de checklist voor een uitgebreide
beschrijving per fase.
Wij willen SaS aanbevelen om de checklist (zie hoofdstuk 1) te presenteren in het team en hierbij
uitleg te geven over de werking van de checklist. Wij bevelen ook aan om de checklist op te hangen in
de kantoren, en uit te delen aan de begeleiders, zodat zij deze checklist kunnen gebruiken bij de
begeleiding van de forensische cliënten. Wij adviseren om de checklist na een half jaar te evalueren
met de betrokken begeleiders en eventueel bij te stellen, als er veranderingen hebben plaatsgevonden
en ervaring is opgedaan met de begeleiding, waardoor de checklist mogelijk kan worden toegespitst.
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat er vanuit de verschillende partijen behoefte is aan een betere
samenwerking, waardoor wij SaS adviseren om het initiatief te nemen in het organiseren van een
lunchbijeenkomst met de gemeente, de reclassering en PI, om tot een samenwerking en afstemming te
komen. Hierbij zouden de volgende onderwerpen aan bod kunnen komen:
• Al tijdens detentie aandacht hebben voor het netwerk van de cliënt;
• De reclassering en SaS op tijd inlichten als iemand gaat terugkeren in de maatschappij;
• Het tijdens detentie al leggen van contacten met ketenpartners om het proces te stroomlijnen;
• Onderzoeken van uitstroomeisen PI. (DIGID, identiteitsbewijs);
• Cliënten intensief ondersteunen, al tijdens detentie, en in de eerste periode na detentie.
Tevens adviseren wij SaS om de mogelijkheid te onderzoeken om cliënten financieel te ondersteunen
in de eerste levensbehoeften bij terugkeer in de samenleving, omdat in ons onderzoek naar voren komt
dat andere organisaties hier goede ervaringen mee hebben. Daarbij is het van belang dat er duidelijke
afspraken worden gemaakt over een terugbetaling.
4
Stichting Schouder aan Schouder Hanzehogeschool
Ook blijkt uit de literatuur en ervaringen van andere organisaties dat ‘housing first’ een effectieve
methode is waarbij cliënten een zorgeloze start kunnen maken als zij terugkeren in de maatschappij,
doordat er onderdak en inkomen geregeld is (Robbers et al., 2022). Dit maakt dan ook dat wij SaS
adviseren om te kijken naar de mogelijkheden om deze methode ook toe te passen. Dit adviseren wij
omdat uit de literatuur en praktijkervaringen blijkt dat forensische cliënten die terugkeren in de
maatschappij, veelal geen inkomen hebben en geregeld ook geen woonplek en identiteitsbewijs en dat
zij daardoor stress ervaren en er een verhoogd recidiverisico is (zie hoofdstuk 2).