Samenvatting

De Nederlandse gezondheidszorg is de afgelopen jaren onderhevig geweest aan verschillende hervormingen vanwege verschuivingen in de maatschappij en zorg. De vergrijzing en het toenemende aantal chronisch zieke patiënten leidt tot stijgende zorgkosten. Als gevolg hiervan heeft het gezondheidsstelsel een andere invulling gekregen, namelijk van verzorgingsstaat naar een solidair gezondheidsstelsel waarbij het van essentieel belang is dat er wederzijds vertrouwen is in wederzijdse solidariteit door burgers en overheid. Solidariteit in Nederland wordt toegepast door middel van wettelijk geregelde arrangementen voor de hele bevolking om te waarborgen dat alle burgers toegang hebben tot primaire levensbehoeften.
Als gevolg van de hervormingen in combinatie met opkomende technologie, innovatie en dynamiek in de zorg is de rol van de verpleegkundige ook veranderd. Het zou voor de toekomst belangrijk kunnen zijn om te weten welke invloed verpleegkundigen hebben op de zorgverlening voor de patiënt en diens naasten door middel van wederkerigheidsgedrag.
Met wederkerigheidsgedrag wordt bedoeld, het gedrag dat gericht is op zorg en hechting van anderen waarmee een langdurige relatie bestaat bijvoorbeeld: samen delen, elkaar coachen en elkaar ondersteunen. In dit onderzoek wordt verder ingegaan op wederkerigheid omdat dit onderwerp zowel een maatschappelijk belang dient als een belang op niveau van zorgverlening.
In opdracht van Netwerk ZON is er onderzoek gedaan naar de volgende vraagstelling: ‘Welke invloed heeft wederkerigheidsgedrag van de verpleegkundige op de zorgverlening voor de patiënt en diens naasten?’
Om de vraagstelling te kunnen beantwoorden is er een systematische literatuuronderzoek uitgevoerd, waarbij is gezocht in zeven gezondheid gerelateerde databanken. De 12 gevonden artikelen zijn onafhankelijk van elkaar door de studenten beoordeeld met behulp van de wetenschappelijke beoordelingsformulieren van Cockrane Library.
De hoofdvraag werd beantwoord door vast te stellen dat de invloed van wederkerigheidsgedrag leidt tot een positieve bijdrage aan het welbevinden van de patiënt en diens naasten en zelfmanagement/eigen regie en vertrouwen in eigen kunnen van de patiënt wordt vergroot.
Betrokkenheid van de verpleegkundige, vertrouwen, eerlijkheid en een respectvolle bejegening worden als bevorderende factoren beschreven in de wederkerigheid tussen verpleegkundige en patiënt en diens naasten. De belemmerende factoren die gevonden werden zijn: patiënten die moeite hebben met het begrijpen en verwerken van informatie. Zoals mensen met dementie en psychiatrische problematiek, hoge werkdruk bij verpleegkundigen, tijdsinvestering, geen adequate communicatiestijl en statusgedrag. Deze factoren beantwoorden de vooraf gestelde deelvragen van het onderzoek.
Verder onderzoek lijkt gerechtvaardigd. Ten eerste wordt geadviseerd om meer onderzoek naar wederkerigheidsgedrag te doen bij verschillende patiënten groepen, zoals gehandicapten, gevangenissen en jeugdzorg omdat binnen deze zorg mensen vaak een ingewikkelde zorgvraag hebben. Ten tweede zou het interessant kunnen zijn om vergelijkend onderzoek te doen naar wederkerigheidsgedrag in verschillende culturen gezien de multiculturele samenleving waaruit Nederland bestaat. Tot slot lijkt het zinvol om vervolgonderzoek te doen naar gesprekstechnieken die ten goede komen aan wederkerigheidsgedrag. Motiverende gespreksvoering lijkt perfect te passen bij de definitie van wederkerigheidsgedrag, waar het gaat om samen delen, elkaar coachen en ondersteunen (Nederlands Jeugd Instituut, 2013).