Samenvatting

Dit rapport is geschreven in opdracht van AAme Accountants en Belastingadviseurs (AAme). In dit rapport wordt een antwoord gegeven op de vraag hoe AAme zijn klanten kan informeren en adviseren over de werking en de risico's omtrent de VAR verklaring. Tevens volgen suggesties ter verbetering van de VAR verklaring. Ook beschrijft dit rapport de maatschappelijke gevolgen van de VAR verklaring en de eventuele gevolgen van de financiële crisis voor ZZP-ers.
De achtereenvolgende hoofdstukken gaan in op de volgende relevante aspecten:
AAme verricht veel diensten voor ZZP-ers. Een onderdeel van AAme waarbij men veel met ZZP-ers te maken heeft is the ZZP Company. Dit is een intermediair bedrijf dat als doel heeft om de haar cliënten en inlenende partijen te beschermen tegen de complexe wet- en regelgeving met zelfstandigen. The ZZP Company verleent onder andere de volgende diensten: controleren van de VAR en controleren van de NAW gegevens. Ook wordt het begrip inlenersaansprakelijkheid besproken. Hier is sprake van indien de ingehuurde partij (de ZZP-er) niet voldoet aan de verplichting van het afdragen van BTW en loonheffingen. In dit geval kan de Belastingdienst deze bedragen vorderen op de inlenende partij (ZZP Company). De inlenersaansprakelijkheid kan worden ingeperkt door middel van een zogenaamde Grekening of directe storting op de rekening van de belastingdienst.
De invoering van de VAR was onderdeel van de aanbevelingen van de werkgroep HOZ (Harmonisatie Ondernemers en Zelfstandigen)1. Deze werkgroep ontdekte dat er steeds vaker werd gekozen voor het zelfstandig ondernemerschap, maar dat het vaak onduidelijk was of er sprake was van een dienstbetrekking ten opzichte van de opdrachtgever. De verklaring arbeidsrelatie is in 2001 in de belastingwetgeving opgenomen. De VAR is een oordeel van de Belastingdienst over de fiscale status van de inkomsten van de ondernemer. Hierbij zijn vier verschillende soorten verklaringen ontworpen, dit zijn de VAR LOON, VAR-ROW, VARWUO en VAR-DGA.
Aan de hand van interviews met personeel van AAme, enquêtes onder klanten van AAme en door artikelen uit vakbladen is de praktijk van de VAR nagegaan. Tevens heeft er een gesprek plaatsgevonden met een inspecteur van de Belastingdienst. Uit deze bronnen kwam onder andere naar voren dat het tegenwoordig voor ZZP-ers moeilijk(er) is om een VAR-WUO te verkrijgen en/of te behouden. Omdat de Belastingdienst de zaken opeens anders ziet. Ook kan de Belastingdienst de VAR met terugwerkende kracht herzien. Een ander probleem is dat de VAR verklaring zorgt voor een grote administratieve last. Tevens blijkt dat de VAR alleen volgens fiscaal recht betekenis heeft; wanneer er een VAR-WUO aanwezig is kan er privaatrechtelijk volgens artikel 7:610 Burgerlijk Wetboek toch sprake zijn van een dienstverband. Volgens de Belastingdienst wordt de VAR te simpel afgegeven, en er is door de automatisering van het proces in Winterswijk te weinig controle op de afgifte van de VAR. In het gesprek met de Belastingdienst komt ook naar voren dat aanvragen van de VAR voor niet-inwoners strenger worden beoordeeld. Hierdoor komt het voor dat een buitenlandse opdrachtnemer geen VAR-WUO krijgt terwijl zijn Nederlandse collega's dat wel hebben.
In het hoofdstuk rondom de maatschappelijke gevolgen van de VAR verklaring komt aan bod wat de maatschappelijke gevolgen zijn van de snel groeiende groep ZZP-ers. Deze ZZP-ers zijn niet verzekerd voor de werknemersverzekeringen waardoor er minder premies worden afgedragen aan de potjes voor onder andere de WW-uitkeringen. Tevens komen ZZP-ers niet in aanmerking voor bijvoorbeeld een WAO-uitkering. ZZP-ers kunnen wel een beroep doen op het Besluit Bijstandverlening Zelfstandigen (BBZ)2. Ook kunnen zij kiezen voor particuliere verzekeringen zoals een arbeidsongeschiktheidsverzekering. In de praktijk blijkt echter dat ZZP-ers zichzelf slecht verzekeren en weinig tot geen pensioen opbouwen. Tegen de tijd dat deze ZZP-ers met pensioen gaan, zal men met een laag inkomen moeten rondkomen.
De gevolgen de financiële crisis voor de ZZP-ers en een verband tussen de gevolgen van de crisis en de redenen om te kiezen voor het ondernemerschap zijn bekeken. Uit enquêtes gehouden onder ZZP-ers blijkt dat bij een meerderheid van de ZZP-ers de tarieven onder druk staan en dat men soms zijn tarieven 10 tot 15% moet laten zakken om een opdracht te verkrijgen of te behouden. Tevens moet een meerderheid van de ZZP-ers veel moeite doen om opdrachten te verkrijgen en te behouden omdat op dit moment veel projecten worden stopgezet. In de enquêtes werd ook gevraagd naar de belangrijkste motieven om te kiezen voor het ondernemerschap. De motieven die het meest naar voren kwamen waren: zelfstandigheid, eigen baas, vrijheid en ruimte om zelf je tijd in te delen. In de praktijk blijkt dat ZZP-ers die om emotionele redenen voor het ondernemerschap hebben gekozen meer last ondervinden van de financiële crisis dan ZZP-ers met een duidelijke visie.
Uit dit rapport zijn verschillende conclusies te trekken de belangrijkste worden hieronder weergegeven.
1. De verwerking van de aanvraagformulieren door de Belastingdienst is onvoldoende en voor verbetering vatbaar. Dit komt vooral door de automatische verwerking. In eerste instantie wordt het aanvraagformulier niet gecontroleerd.
2. Op het aanvraagformulier worden vragen gesteld over de verwachtingen van de toekomst, vooral voor starters zijn deze vragen moeilijk te beantwoorden. Daarbij is de vraagstelling op het formulier zeer suggestief en onduidelijk. Tevens is het aanvraagformulier niet compleet genoeg om een juist oordeel te vellen over de arbeidsrelatie tussen de opdrachtgever en de ZZP-er.
In dit rapport worden diverse suggesties ter verbetering van de VAR gedaan dit zijn de belangrijkste.
1. Bij de verwerking van de VAR dient de controle vooraf plaats te vinden. Dit kan mogelijk gemaakt worden door middel van het opvragen van het contract en de facturen. Hierdoor wordt meer inzicht verworven in de feitelijke omstandigheden.
2. De VAR zorgt voor een grote administratieve last met de huidige ontwikkelingen op het gebied van automatisering kan dit teruggedrongen worden. Het aanvraagformulier kan automatisch ingevuld worden op basis van de vorige aanvraag. Dan hoeft de ZZP-er alleen de gewijzigde informatie te veranderen, dit verkleint de administratieve last aanzienlijk.