Samenvatting

Inleiding: In de maatschappij wordt er steeds meer de nadruk gelegd op de patiënt als manager van de eigen gezondheid. In de penitentiaire inrichting (PI) Zwaag vinden gedetineerden met diabetes mellitus (DM) het lastig om beweeg- en voedingsadviezen, verkregen door zorgprofessionals buiten detentie, toe te passen in detentie. Gedetineerden met DM zijn grotendeels afhankelijk van de aangeboden voeding, medicatie en de mogelijkheden tot beweging. Tevens zijn factoren als onzekerheid en stress in detentie van invloed op zelfmanagement van gedetineerden met DM. Het vergroot de kans op het ontwikkelen van DM gerelateerde complicaties wat leidt tot een hogere zorgconsumptie en zorgkosten. Daarom is het doel van dit onderzoek het in kaart brengen hoe diabeteszorg voor gedetineerden geoptimaliseerd kan worden. Dit gebeurt met behulp van de volgende onderzoeksvraag: “Welke bijdrage kan de diëtist leveren in de zorg aan gedetineerden met DM om hun zelfmanagement te optimaliseren?”
Methode: Het theoretische kader is met behulp van een literatuuronderzoek vormgegeven. De literatuur die is meegenomen in het onderzoek is geïdentificeerd door een systematische zoektocht naar nationale en internationale literatuur in de Medline, Cinahl, Cochrane en Google Scholar databank, Nederlandse overheid, intranet van het Ministerie van Justitie en de World Health Organisation (WHO). Vervolgens beoordeeld op relevantie en bewijs volgens de piramide van bewijslast. Het praktijkonderzoek is kwalitatief van aard met negen semigestructureerde interviews. Het begrip ‘zelfmanagement’ is geoperationaliseerd in meerdere items, waarbij vragen meetbaar zijn gemaakt met een vijfpunt Likert-schaal.
Resultaten: Effectiviteit van zelfmanagement bij DM (zowel type 1 en 2) is wetenschappelijk aangetoond. Voedingsadvies aan gedetineerden met DM is een essentieel onderdeel van diabetes zelfmanagement. Om gedetineerden met DM te motiveren tot zelfmanagement en een gezonde leefstijl is een stimulerende, sociale en fysieke omgeving belangrijk. Gedetineerden met DM ervaren problemen in zelfmanagement. Een veranderd voedingspatroon, onvoldoende financiën, de invloed van stress en de rechterlijke maatregel “in beperkingen zitten” worden als redenen genoemd. Het verkrijgen van druivensuiker, een diabetesdagboekje en de beschikbaarheid van voedingsmiddelen buiten het reguliere aanbod, worden als noodzakelijke behoeften gezien ter ondersteuning van zelfmanagement in detentie. Gedetineerden met DM vinden zichzelf niet in staat om zelf de juiste voeding te kiezen voor het reguleren van hun ziekte. In de eerste week in detentie ervaren gedetineerden de meeste problemen met de voeding uit het inkomstenpakket.
Conclusie en aanbevelingen: Ondersteuning van een diëtist in detentie wordt geprefereerd om veranderde omstandigheden, zoals de invloed van stress en veranderde bewegings- en voedingspatroon te bespreken. Echter is een gesignaleerd knelpunt dat een diëtist niet wordt betrokken in de zorg aan gedetineerden met DM. Dit resulteert in onduidelijkheden in de gegeven informatie en biedt gedetineerden onvoldoende inzicht en mogelijkheden tot zelfmanagement. Uit dit onderzoek kan geconcludeerd worden dat een diëtist binnen detentie onmisbaar is en een constructief aandeel dient te hebben in het verlenen van multidisciplinaire diabeteszorg. Een aanbeveling is om diabeteszorg in detentie gelijkwaardig te maken aan diabeteszorg buiten detentie. Tevens is het advies om het voedingsaanbod in het inkomstenpakket kritisch te beoordelen op volwaardigheid en geschiktheid voor gedetineerden met DM. Dit draagt bij aan patiëntveiligheid en zal leiden tot kostenreductie.