Samenvatting

Ondervoeding als gevolg van ziekte, oftewel klinische depletie is een veelvoorkomend probleem in de Nederlandse ziekenhuizen en verpleeghuizen. Het bepalen en monitoren van de voedingstoestand, oftewel nutritional assessment, draagt bij aan een adequate voedingstherapie. Het bepalen van de voedingstoestand gebeurt met behulp van een aantal verschillende metingen en bepalingen.

Probleemstelling:
Op dit moment kan de afdeling Diëtetiek van de Stichting ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen niet of onvoldoende aantonen of een diëtistische behandeling het gewenste effect heeft/heeft gehad. Omdat er momenteel geen standaard benadering of universeel meetinstrument is om de voedingstoestand te monitoren is de volgende vraagstelling ontstaan: Zijn C-reactieve proteïne (CRP), albumine, prealbumine en de handknijpkrachtmeter betrouwbare meetinstrumenten om de voedingstoestand te bepalen?

Methode:
Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden is literatuuronderzoek en beknopt kwalitatief onderzoek verricht. Voor het literatuuronderzoek is gebruik gemaakt van de databases PubMed en Google Scholar en is gezocht naar wetenschappelijke artikelen met betrekking tot biochemische en functionele parameters in relatie tot de voedingstoestand, gepubliceerd vanaf 1 januari 2000. Voor het kwalitatieve onderzoek zijn twee deskundigen op het gebied van Nutritional Assessment in het Academisch Ziekenhuis Maastricht geïnterviewd en heeft observatieonderzoek plaatsgevonden.

Resultaten
Gebleken is dat de C-reactieve proteïne (CRP) geen directe relatie heeft met de voedingstoestand en ongevoelig is voor veranderingen in de voedingsinname. De serum*albuminewaarden werden in het verleden vaak als gouden standaard voor de diagnose van eiwit-energie-ondervoeding gezien en als parameter om de reactie op een diëtistische behandeling te monitoren. Dit beeld is inmiddels gewijzigd. De albuminewaarden dalen of stijgen bij veranderingen in de voedingsinname. Maar de waarden worden in de eerste plaats beïnvloed door niet-voedingsgerelateerde factoren zoals inflammatie*, waarbij de acute fase respons een grote rol speelt. Gelijke bevindingen zijn bij prealbumine naar voren gekomen.
De handknijpkracht wordt in eerste instantie beïnvloed door de voedingsinname. De spierfunctie reageert snel op een verslechterde of verbeterde voedingsinname. De handknijpkracht kan zelfs onafhankelijk van een (te) lage of hoge BMI (>25) een onderscheid maken tussen ondervoede personen, personen die 'at risk' zijn voor ondervoeding en adequaat gevoede personen.

Conclusie:
Geconcludeerd kan worden dat geen van de onderzochte biochemische parameters geschikt is om de voedingstoestand bij ondervoede patiënten te bepalen. Er zijn te veel niet-voedingsgerelateerde factoren die de albumine- en prealbuminewaarden beïnvloeden waarbij de voedingsinname een ondergeschikte rol speelt.
De handknijpkrachtmeting is een gevalideerde, sensitieve, snelle, goedkope en makkelijk uitvoerbare methode om voedingsinterventie te monitoren in zowel een klinische setting als de thuiszorg. Deze meetmethode kan bij de meeste patiënten worden toegepast behalve bij patiënten die te ziek zijn.

Discussie en aanbevelingen
Geadviseerd wordt om de handknijpkrachtmeter als meetinstrument te implementeren binnen de diëtistische behandeling.
Een aantal bloedparameters, te weten insulin-like growth factor-1(IGF-1)en sex hormone-binding globulin (SHBG), zou eventueel wel bruikbaar kunnen zijn om de voedingstoestand te bepalen. Verder literatuuronderzoek naar deze parameters wordt aangeraden om tot een evidence based resultaat te komen.