Samenvatting

Leegstand is een blijvend probleem in Nederland. In dit onderzoek wordt ingegaan op de aanpak van leegstand van industrieel erfgoed. Leegstand van fabriekspanden heeft tot gevolg dat steeds meer industrieel erfgoed in verval raakt of wordt gesloopt. Dit erfgoed vertelt het verhaal van de industriële- en stadsgeschiedenis, het behoud hiervan is van onschatbare waarde.

De hoofdvraag voor dit onderzoek luidt: Welke herbestemmingsmethode sluit aan bij de belangen van share- & stakeholders bij de functie-invulling van Steenfabriek Elden?

Op het moment van schrijven is Steenfabriek Elden te Meinerswijk in Arnhem een van de vele erfgoed panden die leegstaat. De fabriek is in 1985 gesloten en staat sindsdien leeg, waardoor hij steeds verder in verval raakt. Om de steenfabriek nieuw leven in te blazen en verder verval te voorkomen is een nieuwe, passende functie nodig die aansluit bij de cultuurhistorische waarde van zowel de fabriek als de omgeving Meinerswijk. Tijdens het onderzoek, naar een passende nieuwe bestemming voor Steenfabriek Elden, is het onderzoek verbreed naar toegepaste herbestemmingsmethodes van industrieel erfgoed.

Het vooronderzoek is gericht op de casus: Steenfabriek Elden. Dit betreft een uitgebreide analyse van de casus en een referentiestudie naar steenfabrieken met een nieuwe bestemming. Naar aanleiding hiervan is onderzoek gedaan naar belanghebbende share- & stakeholders. Uit deze analyse zijn zes betrokken partijen geselecteerd en geïnterviewd, doormiddel van semigestructureerde interviews. Deze interviews zijn getranscribeerd en gecodeerd. Naast de interviews is er een enquête uitgezet via social media om de interesse van betrokkenheid bij herbestemmingen van stakeholders te peilen.

Het vervolgonderzoek bestaat uit een literatuurstudie, referentiestudie en onderzoek naar leegstand van industrieel erfgoed in Nederland. De literatuur- en referentiestudies zijn gericht op herbestemmingsprojecten van industrieel erfgoed.

Uit het voor- en vervolgonderzoek is een structuurontwerp voor de casus voortgekomen. Deze invulling bestaat uit wonen, werken en (re)creatief: Een mix van verschillende functies waar behoud van de cultuurhistorische waarde van de steenfabriek voorop staat. Vooraf aan het structuurontwerp zijn vier varianten opgezet. Aan de hand van een keuze matrix met waarden, gekozen vanuit expertinterviews en het huidige bestemmingsplan, is een van deze varianten verder uitgewerkt.
Na het vergelijken van vele herbestemmingen van industrieel erfgoed, verschillende studies en literatuur, valt te concluderen dat elk project zijn eigen unieke methode hanteert met zijn eigen kwaliteiten en uitdagingen. De conclusie is dan ook niet één methode tot succes, maar een recept aan ingrediënten die, aan de hand van de verschillende factoren van een project, kunnen worden gemixt tot een succes.

De ingrediënten voor het recept van Steenfabriek Elden is onderverdeeld in drie pijlers: kwaliteiten en uitdagingen gebouw en omgeving, belangen share- & stakeholders en herbestemmingsmethodes industrieel erfgoed. Dit recept is vervolgens toegepast op het voorlopig ontwerp van de steenfabriek

Onze visie om tot een succesvolle herbestemming te komen is als volgt: Werk vanuit de kwaliteiten van het gebouw en ga respectvol om met de historische waarde. Draagvlak vanuit de samenleving en directe omgeving is essentieel en kan het succes maken of breken. De gebruiker dient centraal te staan en hier moet blijvend actief op worden ingezet. Doormiddel van een tijdelijke functie of activiteiten kunnen bezoekers worden geïnspireerd tot potentiële gebruiker. De combinatie van meerdere gebruikers, het stimuleren van ontmoeting, Het aanbieden van extra service en flexibiliteit en het toevoegen van betekenis en beleving wordt ingezet om de gebruiker te overtuigen en te behouden.