Samenvatting

Nederland heeft een zeer dynamische en diverse samenleving. Door toenemende immigratie is er meer diversiteit
gekomen in de demografie van de bevolking. Deze diversiteit, samen met de toename van vergrijzing en het aantal
eenpersoonshuishoudens, zorgt ervoor dat Nederland een steeds meer versplinterde samenleving is geworden.
Hierdoor wordt de bevolking meer geïndividualiseerd en eenzamer. Dit leidt ertoe dat er (mede gestimuleerd vanuit
de overheid) meer vraag is gekomen naar sociaal-culturele cohesie. Eén van de manieren om de sociaal-culturele
verbindingen te stimuleren is door een buurtcentrum in een wijk te bouwen.
In dit onderzoek is de hoofdvraag: “Op welke wijze kan een buurtcentrum met een sociaal-cultureel verbindende
functie ontworpen worden, dat in staat is mee te bewegen met de veranderende demografie van een buurt?” behandeld. Hiervoor is er vooronderzoek en deskresearch gedaan, ondersteund door ontwerpstudies. Ook zijn er interviews uitgevoerd met zes buurthuizen in en rondom Arnhem.
Uit de resultaten van het vooronderzoek blijkt dat er veel verschillende types buurtcentra zijn, echter de voornaamste overeenkomst van deze buurtcentra is dat ze specifiek bedoeld zijn om de sociaal-culturele cohesie van een
buurt te bevorderen. Uit de deskresearch en interviews blijkt dat het belangrijk is dat het programma van eisen (PvE)
afgestemd wordt op de behoeftes van de buurtbewoners. Daarbij staat het stimuleren van ontmoetingen en het
accommoderen van activiteiten centraal. Hiervoor is een PvE met de algemene functies opgesteld zoals een huiskamer, keuken met eventueel een bar en (verhuurbare) multifunctionele ruimtes. Ondersteunend aan deze ruimtes
moeten er ook bergingen, sanitaire voorzieningen, garderobe en een installatieruimte zijn. Het ontwerp van het
buurtcentrum kan aangevuld worden met optionele ruimtes zoals: een jongerenhuiskamer, buurtbibliotheek of werkplaats. Naast de eisen en richtlijnen voor de algemene en optionele functies dient er ook rekening gehouden te
worden met overige eisen wat betreft de uitstraling van het gebouw, toegankelijkheid, comfort, duurzaamheid en
regelgeving. Ten slotte is ook de ruimtelijke indeling van belang bij het ontwerp van een buurtcentrum.
Om een buurtcentrum voor nu en later te ontwerpen is er onderzoek gedaan naar de veranderende demografie
van de komende decennia. De huidige trend van een diverse samenstelling van de bevolking blijft toenemen en
ook het aantal eenpersoonshuishouden en aantal ouderen gaat toenemen. Hierdoor zullen de wensen en eisen van
de gebruikers op termijn gaan veranderen. Dit kan ervoor zorgen dat er bijvoorbeeld andere functies in het buurtcentrum moeten komen, maar ook dat het buurtcentrum uit moet kunnen breiden. De potentiële wijzigingen in de
richtlijnen door de veranderde demografie zijn per functie/ruimte die hierdoor beïnvloed wordt aangegeven.
Vervolgens is gekeken naar hoe deze benodigde aanpasbaarheid geïntegreerd kan worden in het ontwerp. Dit is
gedaan per ruimte die aanpasbaar dient te zijn en volgens het 6S-model. Hierbij is bepaald dat alle zes de lagen;
site (locatie), structure (constructie), skin (exterieur), services (installaties), space plan (indeling) en stuff (interieur)
aanpasbaar moeten zijn naar de veranderende wensen van de gebruikers. Zo moet de fundering aan te passen of
te verplaatsen zijn zodat de site niet meer permanent is. De constructie moet lichtgewicht en demontabel zijn en
een open indeling hebben door bijvoorbeeld het gebruik van kolommen. De gevel dient verplaatsbaar en demontabel te zijn. Verder moeten de installaties demontabel zijn en aangepast kunnen worden. De installatieruimte moet
overgedimensioneerd of uit te breiden zijn. Het space plan moet aan te passen zijn door het gebruik van verplaatsbare en/of demontabele scheidingswanden. Hierbij moeten de vloeren en plafonds ook uitbreidbaar zijn. Tenslotte
kan de inrichting zoals het meubilair het buurtcentrum een “thuisgevoel” geven, maar kan het bijvoorbeeld ook
dienen als scheidingselement om een ruimte op te splitsen of om de functie van een ruimte te veranderen.
Bij het ontwerpen van het buurtcentrum moet op een aantal factoren gelet worden die afhankelijk zijn van de locatie
zoals de plaatselijke regelgeving en het perceel. Ook moet er van tevoren rekening worden gehouden met de
ontwerpstructuren en latere in- en uitbreiding van het gebouw. Verder is er een ontwerpstudie uitgevoerd waarin
wordt geïllustreerd hoe een buurtcentrum eruit kan zien en hoe deze kan veranderen in de toekomst.
Op basis van de resultaten is een handboek opgesteld voor gemeenten, ontwikkelaars, architecten en/of buurtbewoners waarin is omschreven hoe een sociaal-cultureel verbindend buurtcentrum van nu en de toekomst ontworpen kan worden. In dit handboek staat het betrekken van buurtbewoners centraal.