Samenvatting

Watertorens verrijken al twee eeuwen lang het Nederlandse landschap. Doordat watertorens hun
functie verliezen, is herbestemming de beste optie voor het voortbestaan van deze karakteristieke en
culturele gebouwen. Het realiseren van een woonfunctie in een watertoren is een veelvoorkomende
optie.
De Nederlandse Watertoren Stichting stelt dat het herbestemmen van een watertoren voor
particuliere eigenaren een grote opgave is omdat kennis van zaken meestal ontbreekt. Het doel van
dit onderzoek is het geven van handvatten voor particuliere eigenaren waardoor zij hun watertoren
op een kwalitatief hoogwaardige manier kunnen herbestemmen tot woning. Hiervoor is de volgende
onderzoeksvraag opgesteld: Hoe kunnen particuliere eigenaren een watertoren herbestemmen tot
woning rekening houdend met de cultuurhistorische waarde en de doorgeefbaarheid?
Om antwoord te kunnen geven op de onderzoeksvraag is er vanuit verschillende invalshoeken
onderzoek gedaan. De literatuurstudie over ‘De haalbaarheid en gevolgen van het herbestemmen
van industrieel erfgoed naar woning’ biedt hierbij een brede basis. Daarnaast zijn er experts binnen
het vakgebied en watertoreneigenaren geïnterviewd om hun ervaring op papier te zetten.
Uit het onderzoek blijkt dat het proces bij de herbestemming van watertoren naar woning altijd
anders verloopt. Dit komt voort uit de verscheidenheid in vorm en de staat van de watertoren bij
aankoop en de reactie van de betrokken partijen. Met het oog op het ontwerp geven watertorens
meerdere architectonische kansen om het wooncomfort te optimaliseren. Het creëren van daglicht,
wat er doorgaans niet voldoende is, kan op diverse manieren opgelost worden. Een vereiste voor
alle ingrepen in de watertoren is dat de cultuurhistorische waarde bewaard blijft. Ook dient de
doorgeefbaarheid in acht genomen te worden aangezien een watertoren meerdere generaties
meegaat. Daarbij komen vanuit de interviews meerdere aandachtspunten naar boven waar rekening
mee gehouden dient te worden. Zowel proces- als gebouw gebonden aandachtspunten. Een voorbeeld
hiervan is de omgang met betrokken partijen, zoals de omwonenden. Als laatste is er gekeken aan
welke voorwaarden een eigenaar moet voldoen als hij een watertoren wil herbestemmen. Hieruit is
gekomen dat er voldoende geld en tijd ter beschikking moet zijn. Daarnaast moet een eigenaar ook
een aantal specifieke karaktereigenschappen bezitten.
Als antwoord op de hoofdvraag wordt gegeven dat een eigenaar van tevoren een goed beeld moet
hebben of hij het kan en wil. Hierbij moet gekeken worden naar de gestelde voorwaarden. Daarna
moeten de architectonische kansen en aandachtspunten meegenomen worden in het proces en het
ontwerp. Zo worden knelpunten zoveel mogelijk voorkomen en de kans op succes vergroot.
Door een zo groot mogelijk scala aan watertoreneigenaren te interviewen dekt het onderzoek de
algemene problematiek. Ondanks dat het draagvlak zo breed mogelijk is gehouden blijft de kans dat
er specifieke knelpunten gemist zijn.
Naast de algemene aanbevelingen komen er uit het onderzoek vier speerpunten voor nieuwe
watertoreneigenaren naar voren; weet wat je wilt en kunt, ga om tafel met toetsende instanties,
informeer de omwonenden actief en creëer kennis