Samenvatting

Als leerlingbegeleider van de eerste graad A-stroom op school X ervaar ik veel stress bij de leerlingen. Deze stress uit zich bij een aantal leerlingen in kenmerken van faalangst zowel op emotioneel, lichamelijk als fysiologisch vlak. Leerlingen krijgen door de stress en faalangst te kampen met verminderde schoolprestaties, een laag zelfbeeld, gedragsproblemen en een negatieve houding ten aanzien van de school. Een leerling met faalangst heeft doorgaans weinig zelfvertrouwen. Omdat er op school X een geïntegreerd faalangstbeleid ontbreekt en ikzelf als leerlingbegeleider nog te weinig kennis heb op gebied van begeleiding van faalangst, is een onderzoek naar preventieve en curatieve maatregelen aangewezen. Volgens Bögels et al. (2010) is het effectief om op cognitief en gedragsmatige wijzen in te grijpen om faalangst te verminderen.

Het doel van dit actieonderzoek is om in kaart te brengen hoe ik als leerlingbegeleider op school X het cognitief-gedragsmatige programma ‘Eerste hulp bij faalangst’ (Lahr & Rijkee, 2017) kan inzetten bij leerlingen van de eerste graad A-stroom met kenmerken van faalangst om te bekomen ze minder stress ervaren.
Er zijn drie groepen respondenten betrokken bij dit onderzoek. De eerste groep bestaat uit vier leerlingen met kenmerken van faalangst die deelgenomen hebben aan de zevendelige faalangsttraining ‘Eerste hulp bij faalangst’ (Lahr & Rijkee, 2017) gedurende zeven weken. De tweede groep bestaat uit vier ouders van de leerlingen die deelnamen aan de faalangsttraining. De derde groep bestaat uit zeven leerkrachten van de leerlingen die deelnamen aan de faalangsttraining. Om in kaart te brengen wat de stressfactoren en faalangstuitingen, beschermende factoren en de gebruikte strategieën om met faalangst om te gaan zijn van leerlingen met kenmerken van faalangst, werd er voor aanvang van de training een interview afgenomen bij de vier deelnemende leerlingen. Dezelfde vragen werden aan hun ouders en leerkrachten gesteld in de vorm van een enquête. Na afloop van de training werd er een tweede interview afgenomen bij de vier leerlingen om te peilen welke werkvormen en interventies uit het programma ‘Eerste hulp bij faalangst’ bouwen aan zelfvertrouwen.

Uit het onderzoek komt naar voren dat er enkele interventies uit de training ‘Eerste hulp bij faalangst’ van Lahr en Rijkee (2017) als helpend beschouwd kunnen worden. Dit zijn de psycho-educatie, ontspanningsoefeningen, een zelfzekere basishouding en oefeningen uit de cognitieve gedragstherapie zoals de G-methode en niet-helpende gedachten vervangen door helpende gedachten. Ze krijgen op deze manier een optimistische denkstijl aangeleerd die bouwt aan zelfvertrouwen (Van Zundert, 2011). Deze interventies kan ik als leerlingbegeleider inzetten op het moment dat er signalen van faalangst opgevangen worden. Op basis van de verworven inzichten stel ik samen met de vier leerlingen een signaleringslijst en een lijst met tips om faalangstreducerend les te geven op.

De aanbevelingen voor een mogelijk vervolgonderzoek en een praktijkverbetering leggen zich toe op drie zaken. Ten eerste is het van belang om bij de selectie van leerlingen met kenmerken van faalangst ook de visie van leerkrachten mee te nemen. Ten tweede zijn ouders een belangrijke schakel zowel in het aanwakkeren als in het reduceren van kenmerken van faalangst. Een ouderavond organiseren zodat ouders maximaal betrokken worden is een vereiste. Ten derde zijn er heel wat schoolse factoren die ervoor zorgen dat stress en kenmerken van faalangst vergroot worden. Het is het belangrijk om meer aandacht te schenken aan de manier waarop er lesgegeven wordt. De signaleringslijst en lijst met tips om faalangstreducerend les te geven kan ingezet worden.