Samenvatting

Door de huidige transitie van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving (Kerstholt & Paradies, 2014), wordt de zorg voortaan om de cliënt heen georganiseerd (Rijksoverheid, 2013). De normalisatie van mensen met een (verstandelijke) beperking en de normalisatie van psychiatrische problematiek liggen hier onder andere aan ten grondslag (Andriessen, de Jonge, & Kloppenburg, 2014). Door deze veranderingen heeft het betrekken van de naasten een prominentere rol gekregen binnen de Geestelijke Gezondheidszorg (Haenen, Fox, Meijer, & van Veen, 2008). Er worden stappen gezet om een samenwerking tussen cliënt, hulpverlener en naasten te bewerkstelligen. Deze samenwerking is echter nog niet vanzelfsprekend (Vermeulen et al., 2015).
Binnen instelling X, de instelling waar dit onderzoek uitgevoerd is, zijn de behoeften van de cliënt op het gebied van naastenbetrokkenheid in de hulpverlening nog onvoldoende belicht. Om de samenwerking efficiënt te laten werken moeten alle partijen gehoord worden, en dus ook de cliënt, stellen zowel van Lier (2008) als van de Bovenkamp en Trappenburg (2008). Dit onderzoek heeft de mogelijkheid geboden om de ongehoorde partij, de cliënt, te horen aan de hand van de volgende hoofdvraag: Hoe zien cliënten naastenbetrokkenheid binnen instelling X voor zich en wat is volgens hen de rol van de hulpverlener binnen naastenbetrokkenheid?
Middels kwalitatief onderzoek is informatie verkregen van de cliënten van instelling X ten behoeven van het beantwoorden van de hoofdvraagstelling. Voor het verkrijgen van deze informatie zijn 10 interviews afgenomen. De data verkregen uit de interviews is geanalyseerd en gecodeerd. Uit deze verwerkte data zijn enkele resultaten gedestilleerd. Zo blijkt de samenstelling van de naasten van de cliënten erg divers te zijn. Naast familie en vrienden, blijken ook professionals gezien te worden als naasten. De vorm van de geboden ondersteuning door de naasten, is afhankelijk van de context van de relatie. Door de cliënten wordt aangekaart dat naasten niet overal bij betrokken dienen te worden, mede omdat ze niet altijd in de rol van cliënt gezien willen worden door hun naasten.
De cliënten van instelling X geven aan dat naasten betrokken dienen te worden op initiatief van de cliënt. Onder cliënten bestaat de behoefte om zelf contact op te nemen met naasten over behandeling gerelateerde zaken, er is vrijwel geen behoefte aan direct contact tussen naaste en hulpverlener. Wel heeft de hulpverlening volgens de cliënt een faciliterende rol naar de naasten toe. De hulpverlening kan volgens de cliënten het begrip over de licht verstandelijke beperking en de ernstige psychiatrische aandoening onder de naasten van de cliënten vergroten. Wanneer dit begrip vergroot, zal ook de ondersteuningscapaciteit van de naasten voor de cliënt vergroten.