Samenvatting

In het stuk wat voor u ligt wordt een praktijkonderzoek gepresenteerd wat plaats vond op een bijzondere school. Het richt zich op het (her) invoeren van het handelingsgericht werken op een dynamische school in Amsterdam . Waarom herinvoeren? Wat ging er mis? Dat is de vraag die wordt opgeroepen. En waarom zal het nu dan wel lukken?
Het antwoord op deze vragen zal ik in deze samenvatting zo accuraat mogelijk trachten te beantwoorden.

Na een roerige periode op basisschool De School, waarin een groot deel van de (witte) leerlingpopulatie vertrekt en met hen ook een groot deel van de zittende leerkrachten, is het voor een ieder duidelijk dat er snel actie moet worden ondernomen. De inspectie is langsgeweest en beoordeelt het onderwijs op vier essentiele onderdelen als een school met risico's. Het toezicht wordt geintensiveerd en de school wordt begeleid door de Kwaliteitsaanpak Basisscholen Amsterdam(KBA). In een stappenplan wordt een verbeteraanpak beschreven wat zich uitstrekt over een periode van drie jaar met een mogelijke uitloop naar vier jaar. Binnen die termijn moet de De School volgens het verbeterplan niet meer als zwakke school te boek staan bij de Onderwijsinspectie
De directie, intern begeleiders en een groot deel van de leerkrachten worden vervangen en met een totaal opgefrist personeelsbestand staat er een school met een missie. Leerkrachten hebben allemaal de wil om goed onderwijs neer te zetten. Er wordt een tegenoffensief ingezet, ondersteund door een krantenartikelartikel in het Parool; "De School, zwart, niet zwak!"(april 2009)

Eén van de zorgpunten op deze school was het ontbreken van een duidelijke lijn binnen de zorg. Dit impliceert overigens niet dat er geen zorg werd geboden! De intern begeleiders, en later ook het schoolbestuur stelde voor om handelings gericht te gaan werken.
Het invoeren vanhandelingsgericht werken of de 1-zorgroute binnen de school zorgt voor transparantie,duidelijk gestructureerde overlegmomenten en beslismomenten die voor een ieder helder zijn. Het feit dat de De School te maken heeft met relatief veel zorgleerlingen zou goed ondervangen kunen worden door te werken met groepsplannen. Kinderen die meer uitdaging nodig zouden hebben zouden dat op die manier kunnen krijgen en er zou ook voldoende ruimte overblijven voor kinderen die gebaat zijn bij extra herhaling. Kinderen zouden meer van en met elkaar leren en dat allemaal met een minimale administratieve belasting van de leerkracht. De leerkracht zou in staat zijn om zijn kostbare tijd daar in te zetten waar het het hardst nodig is, in de klas! Het invoeren van de 1-zorgroute was een feit.
En toch, het handelingsgericht werken werd niet met open armen ontvangen…Leerkrachten vonden dat de leerlingoverzichten, waarop gegevens van alle leerlingen werden geinventariseerd een grotere administratieve belasting waren.
Tijd voor een omslag. De voorwaarden om binnen een klas te kunnen differentieren werden aangepakt, ook als onderdeel van ons verbeterplan. Er werd binnen de school gewerkt aan een duidelijke lijn in het klasssenmanagement en er werd veel inzet gepleegd op het inslijpen van de directe instructie.

En toch, het handelingsgericht werken is ook een ontwikkelpunt.Een ontwikkelpunt die de intern begeleiders toejuichen en die ook min of meer is opgelegd door het bestuur. Hoe kunnen wij intern begeleiders ervoor gaan zorgen dat dit enthousiaste team het concept van handelingsgericht werken ook omarmt. Dat het niet een kwestie is van moeten maar van willen. Diepgaand onderzoek naar het team, de fase in teamontwikkeling, de verandercapaciteit van dit team en ook de mate waarin dit team in staat is tot leren en ontwikkeling hebben een antwoord gegeven op de vraag waarom het niet lukte.En wat nog belangrijker is ;ook hoe het wel moet. Bottom up,in plaats van top-down, dat was de uitkomst.
De ijsbergtheorie van Bird (1969) leert ons dat hetgeen we zien, het gedrag, altijd voortkomt uit onderliggende motieven. Het onderzoek naar deze onderliggende motieven is dus van groot belang. Het handelingsgericht werken vraagt van leerkrachten in eerste plaats een omslag in het denken. Daar is tijd voor nodig. De verandering moet een doel dienen wat de leerkrachten ook winst oplevert.
Eén van de speerpunten van handelingsgericht werken is afstemming op het niveau van de kinderen.Diezelfde afstemming moet ook ingezet worden bij deze transformatie. Door alle uitgevoerde onderzoeken wordt een helder beeld gecreeerd van deze bijzondere school. Het resultaat is een stappenplan, gekoppeld aan een tijdspad om samen te groeien naar het einddoel; handelingsgericht werken.