Samenvatting

Dit praktijkgericht onderzoek kwam tot stand na een intense samenwerking met mijn collega Akim Bultinck die het onderzoek voert vanuit het perspectief van de leerkracht, terwijl ik mij richt tot het perspectief van de leerlingen.

Een combinatie van een ontwerpgericht onderzoek en een actie-onderzoek, richt zich op de effecten die leerlingen uit het Beroepssecundair Onderwijs (BSO) vaststellen bij het bevorderen van eigen leerdoelen en feedback op hun zelfsturing en zelfdeterminatie. Een snel veranderende samenleving (Livingstone & Guile, 2012) vraagt van de leerlingen om de eigen regie op te nemen over hun loopbaan en levensloop. Dit gegeven in combinatie met een gebrek aan intrinsieke motivatie (O&0-onderzoek, 2017), wil ik aanpakken door de leerlingen meer eigenaarschap te laten ervaren. Als raamwerk voor dit PGO gebruik ik het cyclisch model van Conley en French (2014) voor eigenaarschap tijdens het leren waarbij motivatie gezien wordt als startpunt. De focus om eigenaarschap te bevorderen ligt tijdens het onderzoek op het verhogen van motivatie door het bevorderen van de zelfdeterminatie (Deci & Ryan, 2000). Daarnaast wordt zelfsturend leren ontwikkeld door de leerlingen actief te laten participeren aan hun eigen leerdoelen (den Otter, 2015). Om meer zicht te krijgen op de zelfsturende vaardigheden wordt gebruik gemaakt van 14 leerstrategieën (Dijkstra, 2015) die tijdens een coachingsgesprek met de leerkracht besproken worden (Hattie & Yates, 2014). Tot slot gebeurt het bijsturen van het leerproces niet via cijfers maar met feedback (Black & Wiliam, 1998). Tijdens het onderzoek is er een verschuiving naar ontwikkelingsgericht feedback. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van single point rubrics (Sluijsmans & Kneyber, 2016). Ook leerlingen krijgen een actieve rol in het feedbackproces met self-assessment en peerfeedback. Gedurende 3 weken krijgen 28 leerlingen les op een vernieuwende manier. Data wordt verzameld aan de hand van anonieme vragenlijsten, observaties van individuele coachingsgesprekken en focusinterviews. Het vraagt veel inspanning van de leerlingen om te werken aan de zelfsturende vaardigheden. De betrokken leerkrachten zijn dan ook enthousiaster over de effecten dan de leerlingen. Tussentijdse feedback door de leerkracht heeft het meeste effect op het leerproces en resultaat. Voor peerfeedback is er onvoldoende onderling vertrouwen. Toch tonen de resultaten het potentieel aan van een verbetering van de zelfsturende vaardigheden net als de zelfdeterminatie (Pintrich, 2000). De effecten van leerdoelen en feedback op hun zelfsturing en zelfdeterminatie is het meest duidelijk als de leerkracht in een meer begeleidende rol samen met de leerling aan de slag gaat. Dit onderzoek kent een doorstart voor een project vernieuwend onderwijs op mijn school.

Het lemniscaat op het voorblad staat symbool voor de visie van mijn collega Akim en ik op onderwijs. Je kan het lemniscaat zien als een symbool voor het oneindige, wij zien het eerder als een verwijzing naar dynamiek en het zoeken naar evenwichten. Dit PGO maakt ons duidelijk dat het leerproces een samenwerking is tussen leerling en leerkracht, waarbij voortdurend getracht moet worden om tegenstellingen om te vormen tot samenstellingen.