Samenvatting

"In het Daltononderwijs wordt veel zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid van kinderen gevraagd. Hiervoor is belangrijk dat kinderen zich bewust worden van hun eigenaarschap. In dit onderzoek heb ik me gericht op wat de leerkracht kan doen bij het begeleiden van leerlingen om hen eigenaar te laten zijn van hun eigen leerproces, en wat mijn rol als intern begeleider daarbij is.
In de literatuur vond ik 'eigenaarschap' voornamelijk in Lerende Scholen van Peter Senge et al. (2001), Natuurlijk Leren van Jan Jutten (2007) en diverse boeken over het Daltononderwijs. Eigenaarschap ziet men bij Dalton vooral terug onder de pijler 'verantwoordelijkheid'. Bij Senge herkende ik het in 'persoonlijk meesterschap' en 'mentale modellen', maar ook in de rest van zijn 'vijf disciplines'. Ik heb de theorie van Senge verbonden aan Dalton omdat de principes van de lerende organisatie ook gelden voor het Daltononderwijs, en zij als het ware een verfijning van de drie Daltonpijlers zijn. Het werken aan de vijf disciplines - net als de Daltonpijlers in feite competenties - bevordert het eigenaarschap van de leerlingen.
Ik heb o.a. geïnventariseerd wat er op school al gedaan werd binnen de vijf disciplines en dit 'groeidocument' verder aangevuld. Een belangrijk onderdeel dat ik daarvan heb uitgeprobeerd was een handelingsplan dat de leerlingen zelf moesten invullen.
Bij het werken aan de vijf disciplines komt, net als bij Dalton, niet alleen het hele kind aan bod maar ook de hele school en de omgeving. De leerkracht kan hiervoor putten uit vele interventies op het gebied van de diverse disciplines. De leerling leert diverse vaardigheden op het gebied van samenwerken, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Evalueren en reflecteren is erg belangrijk. Het 'leerlingplan van aanpak' was hierbij een krachtig instrument, dat vooral tot coachgesprekken leidde. Het groeien van het eigenaarschap bij de leerlingen is een bewustwordingsproces. Er moet een duidelijke doorgaande lijn zijn vanaf groep 1 tot en met 8, gekoppeld aan de ontwikkelingslijn. Als intern begeleider heb ik de taak om die doorgaande lijn mee op te zetten en te borgen. Het eigenaarschap van de leerling begint met de mentale modellen van de omgeving. Binnen de school kan ik samen met mijn collega's werken aan dit bewustwordingsproces bij onszelf."