Samenvatting

Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van de leer- en onderzoekslijn behorend bij de Master Special Educational Needs (SEN) Dyslexiespecialist. Onze onderzoeksvraag was: In hoeverre sluit het toetsmoment en de toetsinhoud van het Screeningsinstrument
Beginnende geletterdheid aan bij wat je op het moment van toetsen kan of mag verwachten op basis van de ontwikkelingsfasen van een 5- en 6- jarige kleuter in groep 2.
De aanleiding voor dit onderzoek was onze persoonlijke ervaringen met onze kleinkinderen. Mogen kleuters nog kleuteren of worden zij op zeer jonge leeftijd al benaderd als schoolkind? En daarnaast onze ervaring in het VO met kinderen die in het BaO al een dyslexieverklaring hebben gekregen en waarbij wij onze twijfels hadden of ze inderdaad dyslectisch waren.
Door middel van literatuurstudie hebben we veel geleerd over de ontwikkelingsfasen van vier-, vijf- en zesjarige kleuters: welke fasen zij doorlopen en wat de kenmerken van deze ontwikkelingsfasen zijn.
Door deze literatuurstudie kwamen we tot de ontdekking dat huidige ontwikkelingspsychologen teruggrijpen op datgene wat in het verleden ook geschreven is over ontwikkeling van jonge kinderen. Om meer inzicht te krijgen in wat mensen, die betrokken zijn bij het onderwijs, over deze fase weten hebben we een vragenlijst uitgezet onder onderwijsmensen tijdens een studiemiddag met als onderwerp "Een kleuter is geen schoolkind".
Een onderdeel van ons onderzoek had als doel om te kijken of een kleuter de kans en de tijd krijgt zich te ontwikkelen in zijn/haar eigen tempo. Door middel van een interview met een groepsleerkracht van groep 0,1 en 2 kregen we een schat aan informatie. We hebben kleuters getoetst met het Screeningsinstrument Beginnende geletterdheid. Dit screeningsinstrument meet de vaardigheden op het gebied van het fonologisch bewustzijn en letterkennis.
Door literatuurstudie, het uitzetten van een vragenlijst, een interview met een groepsleerkracht in groep 0, 1 en 2 (met meer dan 25 jaar onderwijservaring met kleuters), dossieranalyse van de onderzoeksgroep en de observatie bij de kleuters denken wij dat ons onderzoek betrouwbaar en valide is.
De resultaten van dit onderzoek voldeden eigenlijk aan ons verwachtingspatroon. Van mensen in het onderwijs wordt verwacht dat zij hun leerlingen in kaart brengen en regelmatig toetsen. Maar mag je dat ook al doen bij een vier-, vijf- en zesjarige kleuter?
Onze conclusie is, dat een kleuter wel getoetst kan worden, maar reken hem/haar niet af op de resultaten van die toets. Kijk naar de kleuter als geheel en hoe hij/zij zich ontwikkelt op cognitief, motorisch, zintuiglijk en vooral ook op sociaal-emotioneel gebied. Als een kind er nog niet aan toe is om bijvoorbeeld letters te leren ga het dan niet opdringen. Wellicht is het er een paar maanden later wel aan toe. Ga het kind vooral niet pushen, omdat het eventueel niet zou voldoen aan de voorwaarden voor de overgang naar groep 3. Een kleuter ontwikkelt zich sprongsgewijs, spelend en onderzoekend, in wisselwerking met zijn/haar omgeving.
Op basis van wat we gelezen, gezien en gehoord en op basis van de biologische leeftijd van een aantal kleuters kunnen we concluderen dat het screeningsinstrument Beginnende geletterdheid niet aansluit bij een aantal kleuters uit onze onderzoeksgroep.