Samenvatting

Gedrag en leren zijn begrippen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Leren is een vorm van gedrag. Om iets te kunnen leren, is specifiek gedrag nodig, namelijk schoolgedrag (Goudswaard, 2011). Elke leerkracht verwacht adequaat schoolgedrag van leerlingen, om tot leren te kunnen komen. Om dit specifieke gedrag te kunnen laten zien, moet dit wel eerst aangeleerd zijn (Machielsen & Van der Sar, 2016). Daarom is het van belang dat een leerkracht de leerlingen stimuleert om adequaat (school)gedrag te ontwikkelen. Met als doel het schoolgedrag van de leerlingen te verbeteren wordt er op mijn huidige werkplek vanaf schooljaar 2015-2016 opbrengstgericht gewerkt volgens het 4D-model. Het 4D-model geeft handvatten om dit op een planmatige en opbrengstgerichte manier te doen. De leerlijn Leren leren wordt hierbij als kader gebruikt, waarbij afgestemd wordt op de ontwikkeling en het uitstroomperspectief (mbo niveau 4) van de leerlingen. De leerlijn is gericht op het ontwikkelen van een effectieve werkhouding, oftewel adequaat schoolgedrag. Door hiermee aan de slag te gaan in de praktijk wordt getracht de leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op de overstap naar een reguliere (vervolg)opleiding (mbo niveau 4). In de praktijk blijkt het inrichten van het werken volgens het 4D-model moeizaam te verlopen. Het schoolteam geeft als één van de oorzaken aan dat het werken volgens het 4D-model erg abstract blijft, ondanks de studiemomenten, waardoor leerkrachten niet of onvoldoende weten hoe ze hiermee aan de slag kunnen in de praktijk. Dit heeft mij uitgedaagd om mezelf te verdiepen in opbrengstgericht werken volgens het 4D-model. De volgende onderzoeksvraag is hieruit voortgekomen: ‘’Hoe kan ik als mentor de leerlijn Leren leren in mijn mentorklas vormgeven aan de hand van het 4D-model om de leeropbrengsten van de leerlingen te verhogen?’’ Om in de praktijk bewust en systematisch aan de slag te gaan met het gedrag van de leerlingen, is het 4D-model leidend geweest binnen dit onderzoek. De 4D’s staan voor Data verzamelen en Duiden, op basis daarvan Doelen stellen en vervolgens Doen, waarbij sprake is van een cyclisch proces. In het theoretische kader wordt omschreven wat opbrengstgericht werken en het 4D-model inhoud en hoe zich dit verhoudt tot de schoolstandaard (Cauffman, 2014; Inspectie van Onderwijs, 2014; Van Hasselt, 2011). Tevens wordt omschreven hoe formatief beoordelen vormgegeven kan worden en hoe de stem van de leerling betrokken wordt bij het inrichten van het onderwijsaanbod (Castelijns & Andersen, 2013; Den Otter, 2015). Onderzoeksmethoden die ingezet worden zijn observaties, vragenlijsten en een (groeps)interview. Stap voor stap wordt samen met de leerlingen uitgezocht hoe het onderwijsaanbod ingericht kan worden om de beoogde doelen te behalen. De uitkomsten van het onderzoek geven een helder antwoord op de vraag hoe het opbrengstgericht werken volgens het 4D-model vormgegeven kan worden binnen de onderwijspraktijk. Aan de hand van de resultaten kan geconcludeerd worden dat de leeropbrengsten van de leerlingen ten aanzien van de leerlijn Leren leren zijn verhoogd. Door als leerkracht gedrag als een vak te benaderen, kan leerlingen het gedrag dat ze nodig hebben om adequaat te kunnen functioneren op school aangeleerd worden.