Samenvatting

In het kader van mijn afstudeerscriptie heb ik onderzoek gedaan binnen het Opvoedkundig Hulp en AdviesBureau (OHAB). De vraagstelling die hierbij centraal stond is: "Op wat voor manier dient er in de TumTum training van het OHAB, rekening gehouden te worden met de Nederlandse, Turkse en Marokkaanse achtergrond van de kinderen?"

Het OHAB is een organisatie die begeleiding en ondersteuning biedt aan kinderen, jongeren en hun ouders. Er zijn verschillende soorten begeleiding die het OHAB biedt, deze zijn afhankelijk van de vraag van ouders en de problematiek. Mijn taak binnen het OHAB houdt in dat ik een preventieve sociale vaardigheidstraining geef op basisscholen, genaamd de TumTum training. Vanuit de praktijk bleek dat er verschillen waren tussen de basisscholen met uitsluitend Nederlandse kinderen en gemengde basisscholen. Hierdoor kwam de vraag of er rekening gehouden dient te worden met verschillende culturele achtergronden van de kinderen, zodat de TumTum training verbeterd kan worden.

In dit onderzoek is eerst stil gestaan bij het begrip sociale vaardigheden. Wat zijn nu precies sociale vaardigheden? Welke vaardigheden zijn dat? Wat is sociaal vaardig gedrag? Uiteindelijk is er een passende definitie uit gekomen die in dit onderzoek gehanteerd wordt:
Sociale vaardigheden zijn "Alle vaardigheden die kinderen nodig hebben om op een bevredigende manier relaties aan te gaan en te onderhouden. Het zijn vaardigheden die voor een kind nodig zijn om op een succesvolle manier om te kunnen gaan met anderen in allerlei verschillende situaties in de maatschappij. Hieronder vallen alle vaardigheden in de sfeer van assertiviteit en van sensitiviteit."

Tijdens de TumTum training komen verschillende soorten vaardigheden naar voren. In het onderzoek worden deze vaardigheden beschreven en wordt hiervoor een korte verantwoording gegeven. Vanuit de praktijk is gebleken dat er voornamelijk bij twee vaardigheden verschillen werden opgemerkt bij kinderen van verschillende culturele achtergronden. Op deze vaardigheden is in het literatuur en praktijkonderzoek dieper op in gegaan. De vaardigheden die hierbij centraal staan zijn: Assertiviteit en communicatie.

Uit het literatuuronderzoek is gebleken dat er toch redelijk wat verschillen bestaan tussen Nederlandse, Turkse en Marokkaanse culturen op het gebied van assertiviteit en communicatie. Enkele voorbeelden van verschillen zijn:
- De Nederlandse cultuur in vooral gericht op autonomie, het individu. De allochtone cultuur is vooral gericht op het groepsbelang, de wij-cultuur.
- In Nederlandse gezinnen heerst een ware praatcultuur. In Marokkaanse gezinnen moeten kinderen soms nog de kamer uit als volwassenen gesprekken voeren en in Turkse gezinnen wordt er zeker niet altijd dagelijks gesproken met elkaar.
- Ook wordt er in de Turkse en Marokkaanse gezinnen veel nadruk gelegd op school en respect, bij Nederlandse gezinnen gaat het meer om het welbevinden van het kind.
Dit zijn enkele verschillen die naar voren komen in de literatuurstudie. Vanuit de praktijk zijn deze verschillen niet duidelijk naar voren gekomen.
Bij het praktijk onderzoek zijn Nederlandse, Turkse en Marokkaanse moeders ondervraagd. Centraal hierbij stond de vraag: Hoe zij aankijken tegen de sociale vaardigheden van hun kinderen en wat zij daarbij belangrijk vinden. Het onderzoek was kwalitatief van aard en vond plaats door middel van half gestructureerde interviews. Uit het onderzoek zijn weinig verschillen op te merken tussen de drie culturen. De verschillen die gevonden zijn bestonden op het gebied van openheid binnen de gezinnen en de manier van communiceren. Ook was er een verschil te zien in wat de moeders hun kinderen mee wilde geven. Uiteindelijk is er een antwoordt gegeven op de vraagstelling die in dit onderzoek centraal staat.


Als er gekeken wordt naar de beleving van Nederlandse, Turkse en Marokkaanse moeders, kan er één ding worden opgemerkt er zijn veel overeenkomsten. Nadat de literatuurstudie afgerond was, bleek dat er op een aantal punten toch veel verschillen zitten tussen de verschillende culturen. Deze zijn in de praktijk niet naar voren gekomen. Hierbij dient rekening gehouden te worden met de mate van integratie van de moeders. Hoe meer er sprake is van integratie, des te meer zijn bepaalde waarden en normen van de Nederlandse cultuur overgenomen. De mate van integratie kan afhangen van verschillende factoren, zoals woonsituatie, sociaal economisch niveau, opleiding, woonduur in Nederland etc. De respondenten die van belang waren voor de totstandkoming van dit onderzoek, zijn allemaal in Nederland geboren, en in zekere mate geïntegreerd in de Nederlandse cultuur.

In de literatuur wordt er een sterke scheiding gemaakt tussen, zwart en wit. De steekproef van respondenten is beknopt, waardoor er rekening gehouden moet worden dat de verschillen die in de literatuur genoemd worden wel kunnen bestaan bij andere gezinnen. Voor de TumTum training houdt dit in dat er toch in bepaalde mate rekening gehouden dient te worden met de culturele achtergrond van de kinderen en daarbij kijkend naar de mate van integratie in de Nederlandse samenleving. Het is zeker niet nodig om een andere training op te zetten voor allochtone kinderen, dan wordt de focus gelegd op het verschil tussen deze culturen en dat moet voorkomen worden. Het is bedoeling dat er binnen de training wel rekening wordt gehouden, maar het moet niet de hoofdtoon gaan voeren. De trainers weten welke verschillen er kunnen bestaan, waardoor de TumTum training effectiever wordt en de trainers niet verrast worden op het moment zelf dat het verschil zich voor doet.

Tenslotte zijn er enkele aanbevelingen gedaan, hoe er binnen de training rekening gehouden dient te worden met verschillende culturele achtergronden van de kinderen. Er zijn aanbevelingen gedaan ten op zichten van de benadering van de ouders, de manier van voorbereiden voor de trainers en enkele aanpassingen in de TumTum methode. Die verwerkt zijn in een product.