Samenvatting

Dit onderzoek is er op gericht om te ontdekken of het verstandig is om in de kleutergroepen al bezig te zijn met het aanleren van letters. De kleuterfase wordt immers sterk gekenmerkt door het 'spelende' karakter. De boeken 'Spel en ontwikkeling' (2004) en 'Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw' (2008) van Frea Janssen-Vos zijn een belangrijke leidraad bij de zoektocht naar antwoorden op spelgebied. Voor de achtergronden van het leesproces is het 'Protocol Leesproblemen en Dyslexie' (Wentink en Verhoeven 2003) een belangrijke bron. Uit deze literatuur blijkt dat het belangrijk is dat het lesaanbod betekenisvol is voor kinderen. Dit kan worden bereikt door een thematische context met functionele lees- schrijfactiviteiten. Een bemiddelende rol van de leerkracht is essentieel in dit proces. Hierdoor wordt de motivatie van leerlingen verhoogd en worden vaardigheden ontwikkeld of verbeterd.
In dit onderzoek staat Sjors, een leerling uit groep 2, centraal. Doel van dit onderzoek is om te achterhalen of hij te motiveren is om vanuit zichzelf te kiezen voor leesactiviteiten. Door observaties wordt in kaart gebracht hoe zijn kiesgedrag is. Hierin wordt de betrokkenheid gemeten met de Leuvense betrokkenheidsschaal (Ferre Laevers, 1993). Tijdsteekproeven geven duidelijkheid omtrent zijn taak-werkhouding. De toetsen 'letters benoemen' en 'invented spelling' brengen zijn letterkennis in beeld. Tevens worden de betreffende leerkrachten bevraagd op hun visie op de leesontwikkeling in de onderbouw en hun werkwijze met de takenboekjes die gehanteerd worden in groep 1 en 2 als voorbereiding op groep 3.
Met dit als achtergrond wordt een lessenserie opgezet die aansluit op de behoeften van Sjors en waarin kansen gecreëerd worden om bezig te zijn met letters en geschreven taal. Tijdens de lessenserie wordt opnieuw de betrokkenheid gemeten en de taakwerkhouding in kaart gebracht en na afloop van de cyclus worden de toetsen 'letters benoemen' en 'invented spelling' opnieuw afgenomen om de vorderingen te meten. Alle data worden in kaart gebracht en met elkaar vergeleken en hieruit worden conclusies getrokken. In dit onderzoek blijkt dat door het betekenisvolle aanbod en de bemiddeling van de leerkracht een grote taakgerichtheid en betrokkenheid bij Sjors ontstaat, waardoor de leesactiviteiten spelenderwijs worden meegenomen in zijn spel.