Samenvatting

"Op locatie X van de ABC-school, een school voor Speciaal Onderwijs - cluster 4, is onderzoek verricht naar implementatie van ICT-hulpmiddelen bij dyslexie. Basis van dit onderzoek is de onderzoeksvraag: Aan welke randvoorwaarden moet implementatie van ICT-hulpmiddelen voor dyslexie in een cluster 4-school voldoen, zodat leerkrachten en leerlingen er effectief mee kunnen werken?
Het betreft een ontwikkelingsgericht onderzoek met cyclische bijstellingen om gesignaleerde knelpunten tijdens het onderzoek aan te pakken. Bij dyslectische leerlingen in cluster 4 is er altijd sprake van een combinatie van stoornissen, te weten dyslexie én psychiatrische en/of gedragsproblemen. Leerlingen met dyslexie en een co-morbide stoornis hebben specifieke onderwijsbehoeften bij het lees- en spellingonderwijs. Op pedagogisch vlak is een leeromgeving nodig met structuur, overzichtelijkheid, veiligheid en voorspelbaarheid; motivatie door succeservaringen en positieve feedback én erkenning van de dyslexie. Op didactisch vlak zijn de onderwijsbehoeften: een vast lesmodel, activering van het leergedrag, expliciete instructie, extra effectieve leertijd en korte,rijke teksten. ICT-hulpmiddelen bij dyslexie moeten daarbij aansluiten.
Implementatie van ICT-hulpmiddelen bij dyslexie blijkt in een cluster 4 omgeving in grote lijnen dezelfde stappen te doorlopen en dezelfde randvoorwaarden te stellen op het gebied van techniek, schoolorganisatie, digitaal lesmateriaal, begeleiding en ondersteuning van leerkrachten en leerlingen als implementatie in het regulier onderwijs. De huidige literatuur geeft goede handvatten voor succesfactoren en valkuilen bij implementatie van ICT-hulpmiddelen bij dyslexie. Uit het onderzoek komen echter specifieke aandachtspunten voor cluster 4 naar voren. Goed digitaal lesmateriaal in de oorspronkelijke opmaak is specifiek van belang in cluster 4 om aandacht vast te houden, de motivatie te versterken en veiligheid en voorspelbaarheid te bieden door herkenbaarheid van de tekst. Verder is het belangrijk om inzet van ICT-hulpmiddelen te integreren in een vast lesmodel en in het klassenmanagement. De ICT-hulpmiddelen, handleidingen en trainingen moeten aangepast worden zodat ze directe ondersteuning bieden zonder extra frustratie. Met in acht neming van deze extra randvoorwaarden waren in dit onderzoek zichtbare effecten waar te nemen in lees- en spellingvaardigheden en in motiverende effecten als meer vertrouwen en ontspanning bij de vakken. Er lijken ook gedragseffecten bij inzet van ICT-hulpmiddelen bij dyslexie. Eén leerling heeft duidelijk minder paniekgedrag bij spellingfouten."