Samenvatting

In de periode november 2009 - februari 2010 heb ik leiding gegeven aan het project "Van elkaar leren' op de Gemeentelijke Muziekschool Katwijk, waaraan ik als directeur ben verbonden. In het kort hield het project in, dat 8 van de in totaal 21 docenten elkaars lessen hebben geobserveerd en daarover met elkaar van gedachten hebben gewisseld. Doel van de observaties was het opmerken en
analyseren van succeselementen: welk gedrag van de docent heeft op wat voor manier een positief effect op de leerprestaties van de leerlingen of het verloop van de les in het algemeen?1

Het project "Van elkaar leren' vormde de kern van het actieonderzoek dat ik in het kader van de opleiding "Inspirerend leidinggeven aan innovatie' heb gedaan. De centrale vraag van het onderzoek was: hoe zal het project "Van elkaar leren' bijdragen aan de professionele ontwikkeling van het docententeam van de Gemeentelijke Muziekschool Katwijk? Voorafgaand aan de lesbezoeken heb ik de deelnemende docenten in individuele gesprekken hun verwachtingen van het project
laten formuleren. De docenten hebben elkaar aansluitend op de lesbezoeken feedback gegeven en daar bondig verslag van gedaan. Na afloop van de lesbezoeken heb ik wederom alle docenten individueel gesproken, waarbij zij terugkwamen op hun eerder uitgesproken verwachtingen. Zodoende heb ik de resultaten van het project in kaart kunnen brengen.

De belangrijkste conclusie van mijn onderzoek is dat het project "Van elkaar leren' inderdaad op een positieve wijze heeft bijgedragen aan de professionele ontwikkeling van het docententeam van de muziekschool. Op basis van de reacties van de deelnemende docenten op de vragen die centraal stonden tijdens de gesprekken die ik met hen heb gevoerd heb ik de resultaten op twee niveaus kunnen
constateren. Ten eerste op het niveau van het individu (het handelen van de docent in zijn lespraktijk) en ten tweede op het niveau van het team (de interactie tussen de deelnemende docenten). Op het individuele niveau ging het daarbij met name om
een versterkte bewustwording van de karakteristieken van de eigen aanpak, een bevestiging van de sterke kanten van die aanpak, en een stimulering om de geobserveerde succeselementen van de aanpak van een collega in de eigen lespraktijk te integreren. Op het niveau van het team kwamen vooral de intensivering van het professionele contact (de dialoog over vakinhoudelijke, didactische en pedagogische zaken), de stimulering van het persoonlijke collegiale contact en de
bijdrage aan een meer transparante cultuur naar voren.

Dit beeld is zowel in overstemming met mijn eigen verwachtingen als met de verwachtingen die de deelnemende docenten bij aanvang van het project hebben uitgesproken.

De inhoud en het proces van het onderzoek heb ik in perspectief kunnen plaatsen van inzichten uit door mij bestudeerde literatuur. Daarbij kwam nadrukkelijk de relatie tussen kwaliteitsontwikkeling, het erkennen en waarderen van de verschillende aanpak van docenten en het collegiaal leren door middel van feedback naar aanleiding van lesobservatie naar voren. Andere waardevolle inzichten waren het
stellen van een duidelijk doel van de observaties en het werken met een beperkte groep deelnemers. Ten slotte bleek het scheppen van bepaalde "zachte' en "harde' condities essentieel, met name, respectievelijk, het afspreken van heldere spelregels en het ter beschikking stellen van voldoende ruimte in de aanstelling van de
deelnemende docenten.

In aanvulling op deze inzichten is in mijn onderzoek gebleken dat de ontwikkeling van elementaire observatie- en gesprekstechnieken van belang is voor de optimalisatie van de effectiviteit van collegiale feedback naar aanleiding van lesbezoek.