Samenvatting

Dit onderzoek is geschreven voor de studie Master EN. Ik ben werkzaam op een school voor het speciaal basisonderwijs (SBO) als groepsleerkracht in een volksbuurt in Tilburg.
In het onderzoek staat de volgende onderzoeksvraag centraal: Welke waarneembare effecten hebben het bevorderen van autonomie op de intrinsieke motivatie van leerlingen en leidt dit tot een hogere betrokkenheid tijdens de rekenles?
Leerkrachten geven aan dat leerlingen een waarneembare lage betrokkenheid laten zien. De school wil de betrokkenheid van de leerlingen verbeteren en dit is dan ook de aanleiding van het onderzoek. In dit onderzoek wordt gezocht naar de invloed van autonomie-bevorderende interventies op de intrinsieke motivatie en betrokkenheid van de leerlingen. Het onderzoek kan een bijdrage leveren aan de verbetering van autonomie-bevordering waardoor leerlingen mogelijk een hogere betrokkenheid laten zien.
Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat de zelfdeterminatietheorie uitgaat van drie verschillende motivaties. Leerlingen zijn pas intrinsiek gemotiveerd wanneer ze een activiteit leuk of interessant vinden (Deci & Ryan, 2000). De intrinsieke motivatie kan volgens Geerligs & Van der Veen (2006) bepaald worden door de mate waarin leerlingen de kans krijgen om zelfbepalend op te treden. Dit kan door leerkrachten gerealiseerd worden door autonomie-ondersteunend les te geven (Hornstra, et al., 2016; Vroedt & Van den Bergh, 2019). Volgens Brouwers (2010) zijn intrinsieke motivatie en betrokkenheid nauw verbonden. Betrokkenheid is het gevolg van intrinsieke motivatie en uit zich in gedrag van leerlingen (Deci & Ryan, 2000). Uit eerder onderzoek (Volman, 2011) leidt betrokkenheid tot minder risicogedrag. Op basis van de literatuur zijn er autonomie-bevorderende interventies ontworpen. De autonomie-bevorderende interventies gaan over keuzes bieden, relevantie uitleggen en instructie naar behoefte. Verder hebben de leerlingen vragenlijsten ingevuld en zijn ze tijdens de lessen geobserveerd met behulp van video-opnamen. Er is gekozen voor een actie-onderzoek (Ponte, 2009) en ik heb gewerkt volgens de PDCA-cyclus (Deming, 1986). Uit het onderzoek komt naar voren dat er vijf autonomie-bevorderende interventies zijn die de intrinsieke motivatie stimuleren en hoge betrokkenheid als gevolg hebben. Hierbij gaat het om de volgende interventies: keuze in aanpak, de volgorde van werken, vrije keuze na de gemaakte taak, het nut vertellen van de activiteit en te vertellen waarom ze iets leren. Sommige interventies leidden bij één of twee leerlingen tot een hogere betrokkenheid, maar niet bij alle drie de leerlingen. Andere interventies hadden hele uiteenlopende resultaten waarbij er grote verschillen zaten tussen autonomie-bevordering. Er kan geconcludeerd worden dat het bevorderen van autonomie een positief effect heeft op de intrinsieke motivatie en leidt tot een hogere betrokkenheid bij bovenstaande interventies. De interventies zijn momentopnames geweest en het onderzoek heeft plaatsgevonden tijdens de sluiting van de scholen vanwege COVID-19. Hierdoor kan het zijn dat leerlingen zich anders hebben gedragen dan gewoonlijk.
Op basis van de resultaten wordt aanbevolen aan leerkrachten om leerlingen een keuze te geven of mee te laten beslissen (DeCharms, 1968; Deci, 1971) zodat autonomie bevorderd wordt en daarmee de intrinsieke motivatie en betrokkenheid toeneemt. Door leerlingen zelfbepalend te laten zijn wordt de intrinsieke motivatie vergroot (Geerligs & van der Veen, 2006). Daarnaast is een tweede aanbeveling om de relevantie uit te leggen en te vertellen waarom ze leerlingen iets leren. Zo weten leerlingen dat wat ze doen, belangrijk is voor ze (Vroedt & Van den Bergh, 2019).