Samenvatting

Dit praktijkgericht onderzoek gaat over leesbeleving en welke invloed storytelling en schrijfopdrachten hierop kunnen hebben. Als onderzoekstrategie is gekozen voor een combinatie van een actie- en een ontwerpgericht onderzoek. Het doel is om met andere onderwijsvormen de leesbeleving in positieve zin te beïnvloeden, waardoor de leesvaardigheid kan verbeteren. Leerlingen die graag lezen, maken meer leeskilometers en dit verbetert de leesvaardigheid (Verhallen, 2009). Aanleiding voor het onderzoek is dat uit een nulmeting van Diatekst (Hacquebord, 2012) is gebleken dat een kleine 60% van de leerlingen van klas 1 tot en met 3 vmbo niet de norm haalt die volgens het referentiekader taal en rekenen (Meijerink, Leschert, Rijlaarsdam, Van Bergh & Van Streun, 2009) behaald hoort te worden. Alle leerlingen horen in de eerste klas van het vmbo tenminste het referentieniveau 1F te hebben en daarna op weg te zijn naar 2F. In de basisberoepsgerichte leerweg op het vmbo ligt het aantal leerlingen dat niet aan de norm voldoet het hoogst. Er is een lessenserie ontworpen met elementen uit storytelling, te weten archetypen en de rol van De Mentor, en schrijfvaardigheid. Het thema van de lessenserie is het levensverhaal, omdat een dergelijk thema dicht bij de belevingswereld van de leerlingen ligt. Daarmee sluit het onderwerp aan op de zone van de naaste ontwikkeling (Vygotsky, 1996). Om de leerlingen goed voor te bereiden op de toekomst en de maatschappij is onderzocht welke invloed storytelling en schrijfopdrachten op de leesbeleving hebben. Als met meer plezier wordt gelezen, kan dit de leesvaardigheid verbeteren (PISA-2013). Een betere leesvaardigheid verkleint de kans op werkloosheid, gezondheidsproblemen en communicatieproblemen (Rijksoverheid, 2019). Daarnaast hebben zwakkere lezers veel profijt als zij veel in hun vrije tijd lezen (Mol & Bus, 2011). Hun basisvaardigheden als spelling, grammatica, woordenschat en tekstbegrip gaan relatief meer vooruit dan wanneer vaardige lezers veel lezen in hun vrije tijd. Er zijn twee interventies gekozen, namelijk elementen uit storytelling en schrijfopdrachten. Daarbij wordt een invalshoek bij verhalen gekozen die niet bestaat uit vragen over de tekst. Volgens Beers & Probst (2017) levert een dergelijke aanpak ‘Fake readers’ op. Teksten horen tot nadenken te stemmen (Beers & Probst, 2017). Ook is het ontdekken van de eigen smaak en het stimuleren van de creativiteit een aandachtspunt om het zelfvertrouwen en plezier in taal te stimuleren (Curriculum.nu, 2019). Er is verder onderzocht hoe de leesbeleving van Ghanese jongeren is vergeleken met de jongeren uit de focusgroep. Opvallend is dat in Ghana graag wordt gelezen. Op de bezochte school wordt het nut van lezen kenbaar gemaakt op de schoolmuur:’ Reading makes me smart, bright and intelligent.’ Bij de Nederlandse focusgroep is duidelijk geworden dat zij meer het nut van lezen gaan inzien als dat wordt duidelijk gemaakt (Stichting Lezen en ITTA, 2014). Dit lijkt de leesmotivatie iets te vergroten. De ruime keuze uit boeken in Nederland maakt dat leerlingen meer begeleiding bij de boekkeuze nodig hebben. De respondenten uit de focusgroep noemen dat leestips van docenten, het voorlezen en hulp bij het kiezen mogelijk hun leesbeleving kunnen vergroten. De interventies zijn door de leerlingen in de focusgroep positief beoordeeld. Het hoogst heeft de workshop ‘Spoken word’ gescoord. Een rol hierin heeft mogelijk gespeeld dat deze performer een professional op zijn gebied is en met zijn opdrachten en grondhouding van meet af aan een goede en veilige relatie met de leerlingen wist op te bouwen. Aan het einde van de workshop heeft hij voorgedragen uit eigen werk. De waardering voor deze taalkunst en de workshop is met een 8,9 becijferd. Ook het schrijven van verhalen met interactieve werkvormen, het ontdekken van archetypen en het herkennen van levenslessen in verhalen is met goede cijfers beoordeeld. De leerlingen hebben de interventies op het gebied van storytelling en schrijven positief ervaren. Het cijfer dat leerlingen zichzelf geven voor hun leesbeleving is licht gestegen van een 5,2 naar een 5,8. 20% van de respondenten is meer gaan lezen in de vrije tijd. Het is interessant om verder te onderzoeken of er een app ontwikkeld kan worden waarop leerlingen hun mediadossier kunnen bijhouden voor lees- en kijkervaringen. Het zou mooi zijn als daar tips op binnenkomen die passen bij hun lees- en kijkgedrag, zoals nu ook bij Netflix het geval is. Dit kan meer zelfstandigheid teweegbrengen als het gaat om het maken van boekkeuzes. Een ander interessant onderzoek kan zijn om te achterhalen op wat voor manier beeld en verbeelding ingezet kan worden voor de waardering van verhalen.