Samenvatting

Op het Vierbeek College is onderzoek gedaan naar de verbale agressie bij vierdejaarsleerlingen. Het Vierbeek College is een school voor leerlingen met gedrags- en/of psychiatrische problemen in combinatie met een lichtverstandelijke beperking. De aanleiding van het onderzoek is het gebruik van verbale agressie die het pedagogisch klimaat onveilig maken. Voor leerlingen van het Vierbeek College zijn veel belemmerende factoren van invloed op hun gedrag. De biologische factoren en/of sociale factoren zijn van invloed op de persoonlijkheid van de leerling en daarmee op het gedrag. Het onderzoek is gericht op de sociale factoren, waarop de leerkracht invloed heeft. Met verschillende focusgroepen is onderzocht welke interventies op school ingezet kunnen worden om de verbale agressie af te laten nemen. In dit actieonderzoek wordt gesproken over schelden en vloeken als concreet waarneembaar gedrag voor verbale agressie. Het onderzoek is opgebouwd uit drie fases, waarbij het vooronderzoek (fase 1) de vraagstelling heeft geconcretiseerd. In fase 2 is vanuit de focusgroepen en observatieschema’s data verzameld om input te krijgen voor de interventies. In fase 3 zijn de interventies ingezet en is de effectiviteit onderzocht. In fase 1 wordt de complexe situatie gekoppeld aan de theorie van SWPBS. Dit is een schoolbrede preventieve benadering van probleemgedrag gericht op het verminderen van ongewenst gedrag en het bevorderen van positief gedrag. Uit de data-analyse in fase 2 blijkt de leerkracht een belangrijke rol te spelen. De analyse resulteert in interventies van de leerkracht gericht op: het aanleren van sociale vaardigheden, bekrachtigen van gewenst gedrag, leerlingen motiveren en het geven van een goed voorbeeld. De interventies zijn uitgewerkt in lessen en uitgevoerd. In fase 3 wordt zichtbaar dat de rol van de leerkracht als rolmodel belangrijk is. Naast de bekrachtiging en de sociale vaardigheidslessen gericht op de zelfbeheersing van leerlingen. De interventies hebben bijgedragen aan de afname van de verbale agressie. De aanbeveling is de interventies schoolbreed in te zetten om de verbale agressie te doen laten afnemen.