Samenvatting

Deze afstudeerscriptie is gemaakt in het kader van de opleiding Pedagogiek aan de Fontys Hogeschool in Tilburg en is tot stand gekomen binnen het zorgteam van het Jan van Brabant College Vestiging Deltaweg in Helmond. Dit is een reguliere, kleinschalige school voor VMBO-T.
De vraagstelling die gedurende deze afstudeerscriptie centraal stond is:
"Welke stappen kunnen mentoren zetten om motivatieproblemen bij VMBO leerlingen te signaleren en te begeleiden?"
Antwoord op deze vraagstelling is onderzocht door zowel literatuur- als praktijkonderzoek.

Centraal in dit onderzoek staat de motivatie bij leerlingen in het VMBO. Motivatie en daarbij ook motivatieproblemen zijn moeilijk te omschrijven begrippen maar verwijst naar een innerlijke gesteldheid. Vanuit literatuuronderzoek is motivatie bekeken vanuit een drietal theorieën. De attributietheorie, sociaal- cognitieve theorie en de motivatiehiërarchie van Maslow hebben ook een eigen kijk op de factoren die een rol spelen bij het ontwikkelen van motivatieproblemen.
Naast de factoren die deze drie theorieën aangeven zijn er ook nog een aantal leer- en gedragsproblemen die kunnen leiden tot motivatieproblemen wanneer hier onvoldoende aandacht aan besteed wordt.

Naar aanleiding van het literatuuronderzoek is er een aantal vragenlijsten opgesteld die later zijn ingevuld door de leerlingen van het Jan van Brabant College Vestiging Deltaweg in Helmond. Deze vragenlijsten hadden betrekking op hun eigen motivatie. Hoe gemotiveerd zijn de leerlingen, welk doel willen zij bereiken door goed hun best te doen en wat zou er volgens de leerlingen nodig zijn wanneer zij zelf even niet meer gemotiveerd zijn om voor school te werken zijn drie voorbeelden van onderwerpen die in de vragenlijst naar voren zijn gekomen.
Uit de gegevens van dit deel van het praktijkonderzoek is naar voren gekomen dat in leerjaar 2 de meeste motivatieproblemen bij leerlingen voorkomen. Daarnaast ook wat voor elk leerjaar de achterliggende reden voor ongemotiveerdheid kan zijn. Zo speelt in leerjaar 1 het kennismaken met de nieuwe situatie een rol, in leerjaar 2 zijn ze vooral bezig met andere dingen en in leerjaar 3 zijn de leerlingen vooral gemotiveerd voor de vakken die ze meenemen naar het eindexamen.
Als gevolg op het onderzoek onder de leerlingen is een aantal interviews afgenomen bij de mentor van het leerjaar waarin, volgend het onderzoek, de meeste motivatieproblemen voorkomen. In deze interview stond voornamelijk centraal hoe de mentoren op dit moment omgaan met het signaleren en begeleiden van leerlingen met motivatieproblemen maar vooral ook de behoeften die zij op dit gebied hebben voor de toekomst. Mentoren handelen bij leerlingen met motivatieproblemen nu vooral op gevoel en intuïtie. Als het gaat om behoeften zijn er duidelijke verschillen te noemen. Er zijn zowel mentoren die behoeften hebben aan een vaste manier van begeleiden als mentoren die behoeften hebben aan aanpassingen binnen de school en het onderwijs.

Vanuit het literatuur- en praktijkonderzoek is een eindproduct ontstaan. Namelijk een stappenplan dat mentoren kunnen gebruiken om motivatieproblemen bij leerlingen te signaleren en begeleiden. Dit stappenplan bestaat uit een signaleringslijst die door de mentor zelf en vakdocenten ingevuld kan worden, een signaleringslijsten die door de leerling zelf ingevuld kan worden en een stappenplan met de stappen die de mentor kan ondernemen om de motivatie van de leerling te doen toenemen.
Dit stappenplan is er op gericht om de extrinsieke motivatie van de leerling te verbeteren. Om de intrinsieke motivatie van de leerling te verbeteren zijn meer omvangrijke stappen nodig die gevolgen hebben op de manier waarop de school het onderwijs aanbiedt.