Samenvatting

"Vertrouwen in leren & leren in vertrouwen
De mogelijkheden van mindfulness binnen remedial teaching

Dit praktijkonderzoek is uitgevoerd en beschreven door Ingeborg Westerhof-Veerman in het kader van het afronden van de Masteropleiding Special Educational Needs voor de studierichting remedial teacher in juni 2011. Het onderzoek gaat over de mogelijkheden van mindfulness binnen remedial teaching. Daarbij richt het onderzoek zich expliciet op de vraag hoe mindfulness ingezet kan worden door de remedial teacher, bij leerlingen van 9 tot 12 jaar, om de emotionele beleving in een leersituatie positief te beïnvloeden.
Aanleiding voor dit onderzoek is de constatering van de onderzoeker in de praktijk, dat de emotionele effecten bij leer- en gedragsproblemen, zoals stress en angst, tot lange tijd na de lagere school een beperkende rol kunnen blijven spelen. Het zou fijn zijn als leerlingen al eerder in hun schoolloopbaan in staat gesteld worden om te leren hoe zij zelfstandig de emotionele beleving van een leertaak positief kunnen beïnvloeden.
Na het formuleren van de onderzoeksvraag wordt een theoretisch kader gegeven over leren, de rol van de emotionele beleving, de wijze waarop de emotionele beleving de leersituatie beïnvloedt en over mindfulness. Mindfulness maakt deel uit van de cognitieve gedragstherapie en is wetenschappelijk op effectiviteit onderzocht. Effectiviteitonderzoek uit 2010 via de Universiteit van Amsterdam bevestigt de positieve effecten van mindfulness bij kinderen vanaf 9 jaar.
De onderzoeksvraag leidt tot het onderzoeken van: de effecten van mindfulness op de onderzoeker zelf in de rol van remedial teacher, de mogelijkheden van mindfulness tijdens individuele begeleidingsmomenten met leerlingen tussen de 9 en 12 jaar en de wijze waarop collega's uit het pedagogisch werkveld mindfulness in hun werk integreren. Hiervoor doorloopt de onderzoeker gedurende acht weken zelfstandig een traject van mindfulness, worden vier leerlingen gedurende vier sessies individueel begeleid en worden drie collega's uit het pedagogisch werkveld die bekend zijn met mindfulness geïnterviewd. Met deze drie invalshoeken wordt triangulatie in het onderzoek zichtbaar.
Kenmerkend voor mindfulness zijn de zogenaamde instellingsfactoren (Kabat-Zinn 2004): zonder oordeel, geduld, vertrouwen, niet-streven, loslaten, acceptatie en beginnergeest. Deze instellingsfactoren staan in alle drie de invalshoeken centraal. Op basis van deze drie invalshoeken wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag hoe een remedial teacher, op basis van mindfulness, leerlingen vanaf 9 jaar kan leren hoe zij zelfstandig de emotionele beleving van leersituaties positief kunnen beïnvloeden. Het antwoord wordt vanuit de theorie onderbouwd om uiteindelijk tot conclusies en aanbevelingen te komen voor onderwijsgevenden en remedial teachers.
Zowel de uitkomsten van het onderzoek als de onderbouwing vanuit de theorie, bevestigen dat de remedial teacher op twee manieren mindfulness als middel kan gebruiken om leerlingen te leren de emotionele beleving van een leersituatie zelfstandig positief te beïnvloeden. Enerzijds kan dit door middel van de houding van de remedial teacher zelf. Anderzijds kan dit door het gericht hanteren en inzetten van: yoga, ademhaling en meditatie. Daarnaast maakt het onderzoek duidelijk dat het structureel aandacht besteden aan de emotionele beleving van een leersituatie wenselijk is. Mindfulness blijkt hiervoor een geschikt middel te zijn; het sluit nauw aan bij de inzichten over psychologische basisbehoeften, het belang van evidence based interventies en authentiek leren in het basisonderwijs. Sleutelwoorden in het hele onderzoeksproces zijn: vertrouwen in leren & leren in vertrouwen.
"